نحوه درمان زخم و مراقبت از آن تا زمان بهبودی کامل

بسیاری از ما به درمان زخم توجه چندانی نمی‌کنیم. در واقع، اگر در جایی از بدن‌مان بریدگی کوچکی ایجاد شود، ممکن است آن را تمیز کرده، با باند بپوشانیم و کارهای خود را از سر بگیریم. با این حال، بدن زیر آن باند (یا در هوای آزاد) مجموعه پیچیده‌ای از رویدادها را ساماندهی می‌کند که برای التیام زخم‌های کوچک و بزرگ طراحی شده‌اند. برای اینکه بیشتر درباره این پدیده به‌ظاهر ساده اما پیچیده بدانید، تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

روند درمان زخم

درمان زخم روندی پیچیده و بسیار منظم است و برای حفظ عملکرد محافظتی پوست اهمیت بسیاری دارد. بیماری‌های متعددی ممکن است درمان زخم را تحت تأثیر قرار داده و به بروز زخم‌های مزمن و غیر قابل التیام منجر شوند. بهبود یک زخم سطحی نیازمند عملکرد هم‌زمان عوامل متعددی است. بافت پوست پس از زخم‌شدن، حتی در بهترین حالت نیز استحکام پیش از زخم‌شدن را باز نمی‌یابد. اگر زخم چندین مرحله از ترمیم را به‌درستی پشت سر نگذارد، می‌تواند به زخم مزمن غیر قابل التیام تبدیل شود.

فرآیند درمان زخم‌های پوستی بسیار پیچیده بوده و به تعامل ظریف میان عوامل متعددی وابسته است؛ عواملی که در جهت التیام پوست و ترمیم عملکرد حفاظتی آن، به طور هماهنگ، با هم کار می‌کنند. این توالی رویدادها به طور معمول در اکثر زخم‌های سطحی رخ می‌دهد. با این وجود، چندین مرحله از آن، به‌خصوص اگر پای برخی از بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت درمیان باشد، ممکن است طبق روال انجام نشود.

زخم‌های ساده مانند آسیب بافتی یا عفونت حدود 4 تا 6 هفته زمان می‌برند تا ترمیم شوند. این زمان بهبود اسکار زخم را شامل نمی‌شود؛ زیرا شکل‌گیری و ترمیم اسکار زمان بیشتری می‌برد. به علاوه، همان طور که گفتیم بافت اسکار هیچگاه 100 درصد به استحکام اولیه خود باز نمی‌گردد. اما حدود 11 تا 14 هفته پس از ایجاد زخم می‌تواند 80 درصد توان قبلی خود را بازیابد.

فرآیند ترمیم زخم در بعضی مواقع ممکن است طبق روند طبیعی خود پیش نرود و یا در یکی از مراحل ترمیم زخم متوقف شود. در این حالت امکان دارد زخم مزمن ایجاد شود. این امر هم فرد و هم سیستم درمانی را به مشکلات بسیاری دچار می‌کند. زخم‌های مزمن و غیر قابل التیام، زخم‌هایی هستند که در زمان مناسب بهبود نمی‌یابند.

علائم زخم

درد، تورم و خونریزی به عنوان شایع‌ترین علائم زخم شناخته می‌شوند و بسته به محل و نوع آسیب، این علائم در برخی از زخم‌ها شدت بیشتری خواهند داشت. زخم‌های جزئی مانند بریدگی، خراش و کبودی بسیار رایج‌اند و معمولاً به مراقبت پزشکی نیازی ندارند. اما برخی از آن‌ها ازجمله زخم‌های عفونی، به‌منظور حفظ عملکرد و جلوگیری از ایجاد عوارض جانبی نیازمند درمان هستند. علائم زخم‌های عفونی شامل درد، قرمزی، ترشح و وجود چرک در زخم است.

زخم‌های دیگری که اغلب به مراقبت‌های پزشکی نیاز دارند، شامل موارد زیر هستند:

• در اثر آسیب یا ضربه شدید ایجاد شده باشند.
• علیرغم فشاردادن و بالابردن جای زخم، به طور مداوم خونریزی کنند.
• برای بسته‌شدن به بخیه نیاز داشته باشند.
• در اثر گازگرفتگی حیوانات ایجاد شده باشند.
• به راحتی تمیز نشوند.

انواع زخم

تقریباً همه افراد در مقطعی از زندگی‌شان دچار زخم شده‌اند، اما شدت آن،بسته به نوع زخم تا حد زیادی متغیر است. زخم به طور کلی می‌تواند باز یا بسته باشد. برخلاف زخم‌های باز، در زخم‌های بسته، پوست باز نمی‌شود و بافت‌ها و اندام داخلی در معرض محیط خارجی قرار نمی‌گیرند.

زخم بسته

زخم‌های بسته اغلب در اثر ترومای غیر نافذ ایجاد می‌شوند. اگرچه در این زخم‌ها بافت آسیب‌دیده را نمی‌توان دید، اما ممکن است این نوع زخم، نشانه‌‎ای از خون‌ریزی و آسیب به ماهیچه‌های زیرین، اندام‌های داخلی و استخوان‌ها باشد.

انواع عمده زخم‌های بسته عبارتند از:

• کوفتگی: ضربه فیزیکی که باعث آسیب فشاری به پوست و/ یا بافت‌های زیرین می‌شود.
• له‌شدگی
• تاول
• سروما: ناحیه‌ای پر از مایع که زیر پوست یا بافت ایجاد می‌شود.
• هماتوم: یک ناحیه پر از خون که زیر پوست یا بافت ایجاد می‌شود (زمانی که یک شریان یا ورید به صورت داخلی آسیب می‌بیند).

زخم باز

انواع عمده زخم‌های باز عبارتند از زخم‌های نافذ و ترومای غیر نافذ یا آسیب‌های فیزیکی ناشی از ضربه، که هریک شامل چند نوع زخم می‌شود:

1) زخم‌های نافذ

• زخم ناشی از فرورفتن شی تیز در پوست
• زخم‌ها و برش‌های جراحی
• سوختگی حرارتی، شیمیایی یا الکتریکی
• جای گاز یا نیش حیوانات
• زخم‌های گلوله یا سایر پرتابه‌های با سرعت بالا که می‌توانند به بدن نفوذ کنند

2) ترومای غیر نافذ

• خراشیدگی
• بریدگی
• پارگی پوست

زخم جراحی

زخم‌های جراحی به بریدگی‌هایی گفته می‌شود که با چاقوی جراحی یا دیگر وسایلی که حین عمل در پوست قرار داده می‌شود، ایجاد شده‌اند. این نوع زخم‌ها معمولاً با بخیه بسته می‌شوند، اما برخی از آن‌ها باز گذاشته می‌شوند تا به مرور بهبود یابند.

طبقه‌بندی زخم‌ها

آسیب‌های متفاوتی می‌توانند باعث شوند قسمتی از بدن ما زخم شود. تمیزکردن زخم‌ها و کمک‌گرفتن از پانسمان مناسب، برای جلوگیری از گسترش عفونت و آسیب بیشتر ضروری است. البته نحوه مراقبت از زخم‌ها بر اساس کلاس زخم متفاوت است.

به‌منظور آگاهی از وضعیت زخم‌ها و مراقبت مناسب، مرکز پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده، زخم‌ها را بر اساس میزان آلوده یا تمیزبودن زخم، خطر عفونت و نیز محل قرارگیری زخم، به چهار دسته تقسیم کرده است که به شرح زیرند:

• زخم‌های کلاس 1: این زخم‌ها تمیز محسوب شده و غیر عفونی هستند. همچنین هیچ‌گونه التهابی ندارند و عمدتاً بسته هستند. اگر لازم باشد این زخم‌ها تخلیه شوند، استفاد از روش تخلیه بسته (استفاده از مکش برای تخلیه ترشحات و انتقال آن‌ها به یک مخزن) ضروری است. زخم‌های کلاس 1 وارد مجاری تنفسی، گوارشی، تناسلی یا ادراری نمی‌شوند.
• زخم‌های کلاس 2: این دسته زخم‌ها، تمیز-آلوده درنظر گرفته می‌شوند؛ یعنی فاقد آلودگی‌های غیر معمول هستند. زخم‌های کلاس 2، تحت شرایط کنترل‌شده، وارد مجاری تنفسی، گوارشی، تناسلی یا ادراری می‌شوند.
• زخم‌های کلاس 3: زخم‌های این کلاس، آلوده درنظر گرفته می‌شوند. این زخم‌ها، تازه و باز بوده و ممکن است در پی انجام نادرست تکنیک‌های ضدعفونی یا نشت از دستگاه گوارش به داخل زخم ایجاد شوند. علاوه بر این، بریدگی‌هایی که به التهاب حاد یا بدون چرک منجر می‌شوند نیز در دسته زخم‌های کلاس 3 قرار می‌گیرند.
• زخم‌های کلاس 4: این زخم‌ها بسیار آلوده و عفونی بوده و معمولاً از زخم‌هایی ناشی از ضربه و تروما نشئت می‌گیرند که به‌درستی از آن‌ها مراقبت نشده است. زخم‌های کلاس 4 شامل بافت‌های مرده هستند و اغلب به علت فعالیت میکروارگانیسم‌های موجود در احشاء سوراخ‌شده یا محل جراحی ایجاد می‌شوند.

عفونت زخم

هرگونه شکاف در پوست ممکن است عفونی شود. زمانی که زخم‌تان بهبود می‌یابد، به این علائم توجه کنید و اگر هریک از این نشانه‌ها را داشتید، با پزشک خود مشورت کنید:

• قرمزی و تورم
• درد زیاد اطراف زخم
• خروج مایع غلیظ و مایل به خاکستری از زخم
• تب بالاتر از 38 درجه
• رگه‌های قرمز در نزدیکی محل بریدگی

عفونت زخم جراحی

علائم عفونت پس از جراحی شامل افزایش درد و قرمزی در اطراف زخم، تأخیر در التیام، ترشح، وجود چرک یا بوی بد است. مبتلابودن به بیماری‌هایی مانند دیابت یا ضعف سیستم ایمنی و سیگارکشیدن و نیز بالابودن سن و چاقی، ریسک ابتلا به عفونت محل جراحی را افزایش می‌دهد. در عمل‌های اورژانسی، جراحی‌های شکم و جراحی‌هایی که بیش از دو ساعت طوب بکشد، خطر ابتلا به عفونت بیشتر است.

چگونگی درمان زخم

هر فردی در طول زندگی آسیب و زخم را تجربه می‌کند. بنابراین مهم است همه ما بدانیم برای درمان زخم باید چه مراحلی را دنبال کنیم.

1) زخم را فشار دهید

پیش از هر کاری، دست‌های خود را با آب و صابون بشویید. اولین گام، متوقف‌کردن خونریزی است. با یک گاز یا پارچه تمیز، پوست را به‌آرامی فشار دهید. اگر گاز خونی شد، یک گاز دیگر روی آن بگذارید. در صورت امکان، ناحیه آسیب‌دیده را بالا بگیرید تا جریان خون کاهش یابد. فشار را برای چند دقیقه ادامه دهید.

2) زخم را به‌خوبی شست‌وشو دهید

در مرحله بعد، به‌منظور جلوگیری از عفونت، هرگونه آلودگی و جسم خارجی را از زخم خارج کرده و آن را تمیز کنید. بریدگی را زیر شیر آب بگیرید یا مقداری آب تمیز روی آن بریزید. همچنین می‌توانید از یک دستمال مرطوب بدون الکل یا گاز استریل مرطوب‌شده با آب استفاده کنید. برای شستن زخم از مواد ضدعفونی‌کننده استفاده نکنید، زیرا ممکن است پوست را تحریک کنند.

3) اطراف زخم را بشویید

کمی صابون روی یک لیف نرم بریزید و اطراف محل آسیب‌دیده را بشویید. سعی کنید صابون با زخم تماس پیدا نکند. از پراکسید هیدروژن یا ید استفاده نکنید، زیرا ممکن است پوست آسیب‌دیده را تحریک کنند. سپس، ناحیه مورد نظر را به‌آرامی با یک حوله یا دستمال تمیز خشک کنید. پوست را با پنبه تمیز نکنید، چون ممکن است تکه‌های آن در زخم باقی بماند.

4) باقی‌مانده آلودگی‌ها و اجسام خارجی را بردارید

اگر پس از شستن زخم، هنوز هم آلودگی‌هایی در آن مشاهده می‌کنید، با استفاده از موچینی که با الکل تمیز کرده‌اید، آن‌ها را به‌آرامی بردارید. همچنین می‌توانید از موچین برای خارج‌کردن شیشه، سنگ‌ریزه یا سایر اجسام باقی‌مانده داخل زخم استفاده کنید. اگر نتوانستید همه آلودگی‌ها را خارج کنید، به پزشک مراجعه کنید.

5) از یک پماد استفاده کنید

لایه نازکی از یک پماد آنتی بیوتیک را به‌آرامی روی محل زخم بمالید. اگرچه این کار به افرایش سرعت درمان زخم کمک نمی‌کند، اما مانع از ابتلا به عفونت می‌شود. همچنین پوست شما را مرطوب نگه می‌دارد. برخی از افراد به پمادها حساسیت دارند. اگر متوجه بثورات پوستی در اطراف زخم شدید، استفاده از آن را متوقف کنید.

6) پانسمان

نیازی نیست زخم‌ها و خراش‌های کوچک را پانسمان کنید. اما اگر زخم در جایی است که با لباس‌هایتان تماس پیدا می‌کند و ممکن است آن‌ها را آلوده کند، مثلاً روی زانو یا دست‌تان، یک باند یا گاز استریل روی آن قرار دهید.

پانسمان‌کردن، محل زخم را مرطوب نگه می‌دارد. این کار مانع از دلمه‌بستن و تشکیل اسکار و جای زخم می‌شود. پانسمان همچنین از ورود باکتری و عفونت به زخم جلوگیری می‌کند. برای بریدگی‌های عمیق‌تر، از چسب بخیه استفاده کنید تا بتوانید پوست را بسته نگه دارید.

7) پانسمان را عوض کنید

برای تمیز نگه داشتن زخم، حداقل یک‌بار در روز پانسمان آن را عوض کنید. همچنین اگر باند قدیمی خیس یا کثیف شد آن را تعویض کنید.

قبل از تعویض پانسمان دست‌های خود را بشویید. سعی کنید به زخم دست نزنید. می‌توانید قبل از بستن باند جدید، یک لایه دیگر از پماد آنتی‌بیوتیک روی زخم بزنید.

مراحل درمان زخم

ترمیم زخم در چندین مرحله انجام می‌شود. هرچقدر زخم کوچک‌تر باشد، سریع‌تر بهبود می‌یابد. در مقابل، هرچه زخم بزرگ‌تر یا عمیق‌تر باشد، التیام آن مدت‌زمان بیشتری به طول می‌انجامد. زمانی که بریدگی یا زخمی در جایی از بدن‌تان ایجاد شود، خونریزی اتفاق خواهد افتاد. در این حالت، مراحل درمان زخم به این صورت است:

مرحله 1) توقف خونریزی و تشکیل دلمه

• خون در عرض چند دقیقه یا کمتر لخته شده و خونریزی متوقف می‌شود.
• لخته‌های خون خشک می‌شوند و دَلَمه تشکیل می‌شود. این فرآیند از بافت زیرین در برابر میکروب‌ها محافظت می‌کند.

البته، همه زخم‌ها خونریزی نمی‌کنند. برای مثال، سوختگی، زخم ناشی از فرورفتن شئ تیز در پوست و زخم بستر معمولاً خونریزی ندارند.

مرحله 2) تورم و قرمزی

پس از تشکیل دلمه، سیستم ایمنی بدن شما از زخم در برابر عفونت محافظت می‌کند. مراحل بعدی که بدن برای درمان زخم پشت می‌گذارد، به این ترتیب است:

• زخم اندکی متورم، قرمز یا صورتی و حساس به لمس می‌شود.
• ممکن است مایع شفافی نیز از زخم ترشح شود. این مایع به تمیزکردن محل زخم کمک می‌کند.
• رگ‌های خونی در این ناحیه باز می‌شوند، بنابراین خون می‌تواند اکسیژن و مواد مغذی را به زخم برساند. اکسیژن برای درمان زخم ضروری است.
• گلبول‌های سفید به مبارزه با عفونت ناشی از میکروب‌ها کمک کرده و زخم را ترمیم می‌کنند.
• این مرحله 2 تا 5 روز طول می‌کشد.

مرحله 3) رشد و بازسازی بافت آسیب‌دیده

سپس رشد و بازسازی بافت در مرحله بعد رخ می‌دهد:

• طی سه هفته آینده، بدن رگ‌های خونی آسیب‌دیده را ترمیم کرده و بافت جدید رشد می‌کند.
• گلبول‌های قرمز خون به ساخت کلاژن کمک می‌کنند. کلاژن، فیبر سفیدرنگ و سختی است که پایه بافت جدید را تشکیل می‌دهد.
• زخم با بافت جدید پر می‌شود که به آن نسج التیامی می‌گویند.
• پوست جدید کم‌کم روی این بافت تشکیل می‌شود.
• همچنان که روند درمان زخم ادامه دارد، لبه‌ها به سمت داخل کشیده می‌شوند و زخم کوچک‌تر می‌شود.
• اسکار (جای زخم) تشکیل شده و زخم محکم‌تر می‌شود.
• با ادامه فرایند بهبودی، ممکن است متوجه شوید جای زخم دچار خارش شده است. پس از افتادن دلمه، اطراف زخم ممکن است کشیده، قرمز و براق به‌نظر برسد.
• اسکار ایجادشده کوچک‌تر از زخم اصلی بوده و استحکام و انعطاف‌پذیری آن از پوست اطرافش کمتر خواهد بود.
• به مرور زمان، اسکار محو شده و حتی ممکن است کاملا از بین برود. این امر ممکن است تا 2 سال طول بکشد. برخی از اسکارها هرگز به طور کامل از بین نمی‌روند.
• اسکارها به این دلیل ایجاد می‌شوند که بافت جدید متفاوت از بافت اصلی است. اگر فقط لایه فوقانی پوست را زخمی کرده باشید، احتمالاً اسکار نخواهید داشت. احتمال تشکیل اسکار در زخم‌های عمیق، بیشتر است.

اسکار در برخی از افراد بیشتر از سایرین ایجاد می‌شود. برخی ممکن است اسکارهای ضخیم و ناخوشایندی به نام کلوئید داشته باشند. افرادی که پوست تیره‌تری دارند بیشتر در معرض ایجاد اسکار کلوئید هستند.

چه عواملی می‌توانند از درمان زخم جلوگیری کنند؟

بیشتر زخم‌ها، اگر به‌درستی مراقبت شوند، به‌خوبی بهبود می‌یابند و تنها یک اسکار کوچک از آن‌ها باقی مانده یا ممکن است هیچ اسکاری هم به جای نگذارند. احتمال تشکیل اسکار در زخم‌های بزرگ، بیشتر است.

عوامل خاصی می‌توانند از درمان زخم‌ها جلوگیری کرده یا فرآیند آن را کند کنند:

• عفونت ممکن است زخم را بزرگ کرده و باعث شود درمان زخم مدت‌زمان بیشتری طول بکشد.
• دیابت؛ احتمال دارد در افراد مبتلا به دیابت زخم‌هایی ایجاد شوند که بهبود نیابند. این زخم‌ها را زخم‌های طولانی‌مدت (یا مزمن) نیز می‌نامند.
• جریان خون ضعیف به دلیل گرفتگی عروق (تصلب شرایین) یا بیماری‌هایی مانند واریس.
• چاقی خطر ابتلا به عفونت پس از جراحی را افزایش می‌دهد. همچنین، اضافه وزن ممکن است موجب کشیدگی بخیه‌ها و بازشدن آن‌ها شود.
• سن؛ به طور کلی، افراد مسن دیرتر از جوانان بهبود می‌یابند.
• مصرف زیاد الکل می‌تواند روند بهبودی را کند کرده و خطر عفونت و عوارض بعد از جراحی را افزایش دهد.
• استرس ممکن است باعث شود به اندازه کافی نخوابید، تغذیه مناسب نداشته باشید، سیگار بکشید یا الکل بیشتری مصرف کنید. همه این موارد می‌توانند در روند درمان زخم اختلال ایجاد کنند.
• برخی داروها مانند کورتیکواستروئیدها، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) و برخی از داروهای شیمی‌درمانی می‌توانند فرآیند ترمیم را کند کنند.
• استعمال دخانیات می‌تواند ترمیم زخم پس از جراحی را به تأخیر بیندازد. همچنین خطر عوارضی مانند عفونت و بازشدن زخم‌ها را افزایش می‌دهد.

زخم‌هایی که دیر التیام می‌یابند ممکن است نیازمند مراقبت بیشتری از سوی پزشک باشند.

برخی بیماری‌ها روند طبیعی درمان زخم را تغییر می‌دهند

برخی از بیماری‌ها ممکن است از ترمیم زخم جلوگیری کرده یا موجب بهبود غیر عادی آن شوند. در ادامه، به بعضی از این موارد اشاره شده است:

سندرم اهلرز-دانلوس (Ehlers-Danlos Syndrome)

سندرم اهلرز-دانلوس یک اختلال ژنتیکی بافت پیوندی (بافت محافظ و حمایت‌کننده سایر بافت‌های بدن) است. در این بیماری، پروتئین ساختاری کلاژن نقص دارد. از آنجا که کلاژن یک پروتئین ساختاری اصلی است و در سلول‌ها و بافت‌ها خاصیت ارتجاعی ایجاد می‌کند، آسیب به آن موجب حرکت بیش از حد می‌شود. این امر در نهایت به دررفتگی جزئی یا کامل مفاصل و ایجاد پوست کشسان منجر می‌شود.

ابتلا به این بیماری، می‌تواند سه مشکل اساسی در روند ترمیم زخم ایجاد کند:

• در اثر کاهش استحکام پوست، لبه‌های زخم پیش از ترمیم کامل جدا می‌شوند.
• به دلیل سستی و شکنندگی رگ‌های خونی، خونریزی شدیدتر و طولانی‌تر می‌شود.
• روند کلی ترمیم زخم کند و طولانی می‌شود.

سندرم کوتیس لاکسا (Cutis Laxa Syndrome)

سندرم کوتیس لاکسا می‌تواند وراثتی یا اکتسابی باشد. این سندرم به شل‌شدن غیر طبیعی پوست، اندام‌های عضلانی و ناهنجاری‌های اسکلتی منجر می‌شود. پوست چروکیده به‌ویژه در ناحیه گردن و نیز عقب‌ماندگی ذهنی خفیف از مشخصه‌های این اختلال هستند. کوتیس لاکسا نام عمومی گروهی از اختلالات است که بر بافت پیوندی تأثیر می‌گذارند. پوست مبتلایان به این اختلالات، شُل، چروکیده و فاقد کشسانی طبیعی است و اگر کشیده شود، به طور غیرعادی و آهسته به جای خود برمی‌گردد.

علائم این بیماری در بین افراد مبتلا، بسیار متنوع است؛ اما اصلی‌ترین شاخصه آن، عدم تشکیل صحیح الاستین و بافت پیوندی است. این مسئله، می‌تواند قطع خونریزی و ترمیم زخم را با مشکلات جدی روبه‌رو کند.

دیابت

زخم‌های دیابتی اغلب در ناحیه پا ایجاد می‌شوند. این زخم‌ها به‌سرعت ایجاد می‌شوند و ممکن است دردناک باشند. ترمیم زخم دیابتی دشوار و عفونت، عارضه شایع آن است. زخم‌های دیابتی ممکن است به دلیل دیابت کنترل‌نشده، نارسایی وریدی، بی‌حسی، کفش نامناسب، ضربه یا وراثت ایجاد شوند. در این نوع زخم، خود‌درمانی توصیه نمی‌شود و باید حتماً به پزشک مراجعه کرد. تأخیر در درمان زخم دیابتی، علت اصلی قطع عضو است. بنابراین، بهتر است مراقبت از آن را به تأخیر نیندازید و در صورتی که به دیابت مبتلا هستید، با مشاهده هر زخمی در پاهای خود، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.

زخم بستر

زخم بستر زمانی ایجاد می‌شود که فرد به مدت طولانی در یک وضعیت ثابت بماند. این امر باعث کاهش خون‌رسانی به قسمتی خاص از بدن شده و در نهایت، موجب تخریب پوست و بافت می‌شود. مهم‌ترین راه درمان زخم‌ بستر، از بین بردن یا کاهش فشار است. اولین علامت قابل مشاهده زخم بستر ممکن است وجود یک ناحیه قرمز روی پوست باشد که محو نمی‌شود. برای افرادی که رنگ پوست تیره‌تری دارند، این زخم‌ها ممکن است به شکل ضایعات مداوم قرمز، آبی یا بنفش باشند.

اگر علائم هشداردهنده عفونت، ازجمله افزایش درد در محل زخم، پخش‌شدن قرمزی یا تورم در اطراف زخم، بوی بد و تغییر رنگ یا ترشح از زخم را مشاهده کردید یا اگر علائمی مانند تب، لرز، حالت تهوع و استفراغ داشتید، با پزشک خود تماس بگیرید.

توصیه می‌شود پوست اطراف زخم را ماساژ ندهید، زیرا ممکن است موجب آسیب بیشتر شود. از بالش‌های حلقه‌ای‌شکل نیز استفاده نکنید، چون می‌توانند جریان خون را مختل کرده و باعث ایجاد عوارض شوند.

پانسمان مناسب، از مهم‌ترین بخش‌های درمان زخم

یکی از مهم‌ترین بخش‌های درمان زخم، استفاده از یک پانسمان مناسب برای آن است. محصولات سنتی پانسمان زخم، ازجمله گاز، پارچه کتان، گچ، بانداژ (طبیعی یا مصنوعی) و پنبه، خشک بوده و از آن‌ها به عنوان پانسمان اولیه یا ثانویه برای محافظت از زخم در برابر آلودگی‌ها استفاده می‌شود. گازهای ساخته‌شده از الیاف بافته‌شده و نبافته پنبه، ابریشم مصنوعی و پلی استر، نوعی محافظت در برابر عفونت باکتریایی ایجاد می‌کنند. از برخی از گازهای استریل، به خاطر الیافی در این پانسمان‌ها وجود دارد، برای جذب ترشح و مایعات زخم‌های باز استفاده می‌شود. این پانسمان‌ها باید به طور مرتب عوض شوند تا از آسیب به سایر بافت‌ها جلوگیری شود و درمان زخم بهتر صورت گیرد.

گازها، پانسمان‌های مقرون به‌صرفه‌تری هستند. به دلیل ترشح بیش از حد زخم، پانسمان مرطوب شده و معمولاً به زخم می‌چسبد، بنابراین برداشتن آن دردناک خواهد بود. باندهای ساخته‌شده از پنبه و سلولز طبیعی یا باندهای مصنوعی ساخته‌شده از مواد پلی آمیدی عملکردهای متفاوتی دارند. برای مثال، از باندهای پنبه‌ای برای نگه‌داشتن پانسمان‌های سبک استفاده می‌شود، درحالی که در زخم‌های وریدی، از باندهای کشی فشاری و باندهای کشی کوتاه، استفاده می‌شود تا فشاری مداوم بر ناحیه زخم وارد آید.

پانسمان‌های مدرن زخم، نه‌فقط برای پوشاندن آن، بلکه به منظور تسهیل درمان زخم ساخته شده‌اند. این پانسمان‌ها بر جلوگیری از کم‌آب‌شدن زخم و پیشرفت بهبودی آن تمرکز دارند. پانسمان‌های مدرن معمولاً بر پایه پلیمرهای مصنوعی ساخته شده‌اند و به سه دسته غیر فعال، واکنشی و زیست‌فعال تقسیم می‌شوند.

محصولات غیر فعال مانند گازها و توری‌ها، غیر انسدادی بوده و برای پوشاندن زخم از آن‌ها استفاده می‌شود تا عملکرد پوست زیر پانسمان بازیابی شود. پانسمان‌های واکنشی (Interactive)، نیمه‌انسدادی یا انسدادی بوده و به شکل لایه‌های نازک، فوم، هیدروژل و هیدروکلوئید در دسترس هستند. این پانسمان‌ها به عنوان مانعی در برابر نفوذ باکتری‌ها به محیط زخم عمل می‌کنند. پانسمان‌های زیست‌فعال پانسمان‌هایی هستند که مواد فعال مؤثر در بهبود زخم را به زخم می‌رسانند.

ویژگی‌های یک پانسمان ایده‌آل برای درمان زخم

بر اساس نوع زخم، باید از مواد پانسمان مناسب استفاده شود. پانسمان مناسب بایستی بر اساس موارد زیر انتخاب شود:

• مهیاکردن یا حفظ محیط مرطوب
• افزایش مهاجرت سلول‌های اپیدرم (لایه فوقانی پوست) ‌به‌جهت ترمیم زخم
• بهبود رگ‌زایی و تشکیل بافت همبند
• امکان تبادل گاز بین بافت زخمی و محیط
• حفظ دمای مناسب بافت برای بهبود جریان خون به بستر زخم و افزایش مهاجرت سلول‌های اپیدرم
• محافظت در برابر عفونت باکتریایی
• نچسبیدن به زخم و برداشته‌شدن به‌راحتی پس از بهبودی
• امکان برداشتن بقایای زخم به‌منظور افزایش مهاجرت گلبول‌های سفید و حمایت از تجمع آنزیم
• استریل، غیر سمی و غیر آلرژیک بودن

سخن پایانی

همه ما در زندگی‌مان تجربه ایجاد زخم روی پوست خود را داشته‌ایم. بنابراین لازم است بدانیم مهم‌ترین بخش مراقبت از زخم، تمیز نگه‌داشتن آن برای جلوگیری از عفونت است. پس سعی کنید محل آسیب‌دیده را تمیز نگه دارید و از پمادهای آنتی بیوتیک استفاده کنید. همچنین، به‌منظور جلوگیری از ایجاد مشکلات بیشتر، از یک پانسمان مناسب استفاده کنید.

از تجربه خودتان درباره درمان زخم بگویید

آیا شما جزو آن دسته از افرادی هستید که وقتی به زخم و جراحت دچار می‌شوند آن را به‌سادگی پانسمان می‌کنند و اجازه می‌دهند زخم خود به‌خود بهبود یابد؟ یا به مراحل درمان زخم توجه دارید و همه‌ مراقبت‌های لازم را با دقت انجام می‌دهید؟ اگر تاکنون یک زخم عمیق را تجربه کرده‌اید، بنویسید برای درمان آن چه کرده‌اید؟ همچنین اگر پرسشی در مورد مراقبت از زخم دارید که پاسخ آن را در متن نیافته‌اید، سوال خود را در قسمت نظرات مطرح نمایید تا کارشناسان ما پاسخگوی شما باشند.