سلامت جنسی موضوعی است که اغلب افراد از صحبت درباره آن اجتناب می‌کنند. با این وجود، سلامت جنسی یکی از جنبه‌های تأثیرگذار بر سلامت بدن و احساس سعادتمندی در زوج‌ها و جوامع محسوب می‌شود. داشتن روتین بهداشتی بعد از رابطه جنسی، یک راه عالی برای حفظ نظافت و جلوگیری از عفونت است. رعایت بهداشت جنسی، محدود به خانم‌ها نمی‌شود و شتسشوی اندام جنسی در مردان، می‌تواند احتمال ابتلا به بعضی از عفونت‌ها و تحریکات پوستی را در آن‌ها کاهش دهد. ما در این مقاله به ذکر و شرح نکاتی که برای حفظ سلامت جنسی ضروری هستند، پرداخته‌ایم. با ما همراه باشید.
سلامت جنسی به چه مواردی بستگی دارد؟
سلامت جنسی، از ضروریت‌های بنیادین برای سلامت کلی بدن و احساس سعادتمندی فرد، زوج‌ها و خانواده‌ها است؛ همچنین برای توسعه اجتماعی و اقتصادی جوامع و کشورها بسیار حائز اهمیت به شمار می‌آید. این مسئله، نیازمند رویکردی مثبت و نگرشی محترمانه به روابط جنسی و همچنین امکان داشتن تجربیات جنسی سالم و ایمن، بدون هرگونه اجبار، تبعیض و خشونت است. توانایی مردان و زنان برای دستیابی به سلامت جنسی و احساس سعادت و بهروزی، به موارد زیر بستگی دارد:
- دسترسی به اطلاعات جامع و باکیفیت در زمینه جنسیت
- دانش در مورد خطراتی که ممکن است افراد به هنگام رابطه جنسی با آن‌ها مواجه شوند و آسیب‌پذیری آن‌ها در برابر عواقب ناخوشایند رابطه جنسی ناامن
- توانایی دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی جنسی
- زندگی در محیطی که اهمیت سلامت جنسی را یادآور می‌شود
عدم وجود سلامت جنسی، چه پیامدهای منفی‌ای دارد؟
دغدغه‌های مرتبط با سلامت جنسی بسیار گسترده هستند و مواردی نظیر رفتار و تعامل جنسی و روابط را در بر می‌گیرند. همچنین، آن‌ها شامل پیامدهای منفی یا شرایطی مانند موارد زیر هستند:
- ابتلا به HIV-ایدز، عفونت‌های آمیزشی (STIs) و عفونت‌های دستگاه تناسلی (UTIs) و دست‌و‌پنجه نرم کردن با عواقب ناخوشایند آن‌ها نظیر سرطان و ناباروری
- بارداری‌های برنامه‌ریزی نشده و سقط جنین
- اختلال جنسی
- خشونت‌های جنسی
- رسوم زیان‌بار مانند ختنه زنان
نکاتی که به حفظ سلامت جنسی کمک می‌کنند
رعایت چندین نکته ساده، تا حد زیادی به حفظ بهداشت جنسی و جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های مقاربتی کمک می‌کند.
1) از کاندوم استفاده کنید
برای اینکه رابطه جنسی سالمی داشته باشید و از بیماری‌هایی که از راه ارتباط جنسی منتقل می‌شوند در امان بمانید، از کاندوم استفاده کنید. این روش یکی از مؤثرترین اقدامات برای پیشگیری از بیماری‌های مقاربتی است.
2) اندام جنسی خود را بشویید
استحمام، بلافاصله بعد از رابطه جنسی ضروری نیست؛ اما شستشوی قسمت خارجی اندام جنسی با آب گرم، از افراد در برابر عفونت‌هایی مانند عفونت مجاری ادراری محافظت می‌کند.
استفاده از صابون‌های ملایم در افرادی که پوست حساسی دارند یا دچار عفونت شدید واژن شده‌اند، توصیه نمی‌شود. این صابون‌ها ممکن است باعث خارش و تحریک اندام جنسی شوند.
در آن دسته از اقلیت‌های مذهبی که مردان ختنه نمی‌شوند، باید پوست انتهای آلت تناسلی به عقب کشیده شده و ناحیه زیر آن شسته شود.
3) هرگز از دوش واژینال استفاده نکنید
دوش واژینال، یک تکنیک شستشوی داخل واژن است. در این روش معمولاً از ترکیبی از سرکه و آب استفاده می‌شود. محصولات شستشودهنده داخل واژن که در داروخانه‌ها و سوپرمارکت‌ها فروخته می‌شوند، حاوی مواد ضدعفونی‌کننده و معطر هستند. این محصولات در یک بطری یا کیسه عرضه شده و با استفاده از یک لوله، به داخل واژن و به سمت بالا اسپری می‌شوند.
بعضی از خانم‌ها تصور می‌کنند که بعد از رابطه جنسی برای جلوگیری از بیماری های مقاربتی باید از دوش واژینال، آب و مایعات دیگر برای شستن داخل واژن استفاده کنند. این کار تعادل باکتری‌های مفید و طبیعی واژن را بر هم می‌زند. یک واژن سالم هم دارای باکتری‌های مفید است و هم مضر. ابن باکتری‌ها به حفظ محیط اسیدی واژن کمک می‌کنند. محیط اسیدی از تحریک واژن و ابتلا به عفونت‌ها، جلوگیری می‌کند.
دوش واژینال باعث افزایش رشد باکتری‌های مضر واژن می‌تواند منجر به بروز عفونت قارچی واژن و واژینوز باکتریایی شود. اگر فردی عفونت واژن داشته باشد، دوش واژینال می‌تواند باکتری‌های عامل عفونت را به سمت رحم، تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ هل دهد. این موضوع می‌تواند باعث ایجاد بیماری التهاب لگن شود که عارضه‌ای بسیار خطرناک است.
علاوه بر این، عارضه‌هایی مانند خشکی و تحریک واژن، ابتلا به عفونت‌هایی که از طریق جنسی منتقل می‌شوند نظیر HIV، زایمان زودرس و بارداری خارج از رحم به نحوی با استفاده از دوش واژینال در ارتباط هستند.
نکته: پاکسازی کانال واژن با ترشحات طبیعی انجام می‌شود و بوی ملایم ترشحات واژن طبیعی محسوب شده و نشانه عفونت نیست.
4) بعد از رابطه جنسی مثانه خود را تخلیه کنید
رابطه جنسی، یک عامل خطر ابتلا به عفونت مجاری ادراری است. هنگام رابطه جنسی، باکتری‌ها می‌توانند وارد مجاری ادراری شوند. ادرار کردن به خروج باکتری‌ها کمک می‌کند و احتمال ابتلا به عفونت را به مقدار قابل توجهی کاهش می‌دهد.
احتمال ابتلا به UTI در خانم‌ها، 30 برابر مردان است. از جمله عوامل دخیل در این موضوع، کوتاه‌تر بودن مجرای ادرار در زنان نسبت به مردان است. درنتیجه باکتریهایی که وارد مجرای ادرار می‌شوند، سریع‌تر به مثانه می‌رسند. عامل دیگر، نزدیک بودن مجرای ادرار به واژن و مقعد، در خانم‌ها است. این امر، موجب تسهیل سرایت باکتری‌ها از معقد و واژن، به مجرای ادرار می‌شود.
نکته: بهترین روش شستشوی واژن در خانم‌ها، از جلو به عقب است. این کار از پخش شدن باکتری‌ها جلوگیری می‌کند.
5) رعایت بهداشت ناحیه تناسلی را پیچیده و سخت نکنید
علاوه‌بر دوش‌های واژینال، دستمال‌های مرطوب، کرم‌ها و اسپری‌های متنوعی در داروخانه‌ها و فروشگاه‌های آرایشی- بهداشتی به فروش می‌رسند که مدعی هستند نواحی جنسی را تمیز و از بروز بیماری‌های مقاربتی جلوگیری می‌کنند.
بعضی از این محصولات در ساختار خود ترکیباتی دارند که به پوست آسیب می‌زنند و باعث بروز دانه‌های قرمز روی آن می‌شوند. بنابراین بهتر است بعد از رابطه جنسی، ناحیه تناسلی را با آب گرم و یا ژل بهداشتی بانوان شستشو دهید.
نکته: از استفاده از تامپون‌ها، نوارهای بهداشتی و اسپری‌های معطر پرهیز کنید. به‌ویژه اگر مستعد ابتلا به انواع عفونت‌های واژن هستید.
7) آب بنوشید
نوشیدن آب کمک می‌کند که بدن شما هیدراته بماند. این امر باعث افزایش ادرار و درنتیجه خروج باکتری‌های بیشتری از مجرای ادرار می‌شود.
8) قبل و بعد از رابطه جنسی، دست‌های خود را بشویید
شستن دست‌ها، بهترین راه از بین بردن باکتریهایی است که با لمس اندام جنسی خود و یا شریک جنسی منتقل می‌شوند. این امر نقشی اساسی در پیشگیری از گسترش عفونت‌ها دارد. زوج‌ها باید شستن دست‌ها را در روتین شستشوی بدن بعد از رابطه جنسی قرار دهند.
نکته: شستن دست‌ها با آب و صابون کافی است.
9) عفونت‌های مخمری را درمان کنید
عفونت‌های مخمری فقط در بانوان دیده نمی‌شود و آقایان نیز به این عفونت‌ها مبتلا می‌شوند. درنتیجه به هنگام رابطه جنسی، زوج‌ها عفونت‌های قارچی را به هم انتقال می‌دهند.
افراد در صورت مشاهده علائمی نظیر خارش واژن، سوزش و خروج ترشحات سفید و غلیظ از اندام جنسی، باید از برقراری رابطه جنسی تا درمان کامل عفونت پیش‌آمده خودداری کنند.
نکته: بعضی افراد فکر می‌کنند که تنها خانم‌ها به این نوع عفونت‌ها مبتلا می‌شوند؛ در حالی که عفونت‌های مخمری قابلیت انتقال به مردان را نیز دارند. درنتیجه، اگر مردان علائمی که در بالا به آن‌ها اشاره شد را در خود مشاهده کردند، باید به پزشک مراجعه کنند.
10) لباس آزاد و گشاد بپوشید
امکان رشد باکتری‌ها و مخمرها در نقاطی از بدن مانند اندام جنسی که گرم و مستعد تعریق هستند، بیشتر است. بنابراین، خانم‌ها و آقایان باید از لباس‌های زیر نخی که امکان تبادل هوا در آن‌ها وجود دارد و رطوبت را جذب می‌کند، استفاده کنند. راهکار دیگر نپوشیدن لباس زیر به هنگام خواب است.
نکته: خانم‌ها باید از پوشیدن جوراب شلواری و لباس‌های زیر تنگ اجتناب کنند.
11) آزمایش‌های تشخیصی بیماری‌های مقاربتی را برای حفظ سلامت جنسی جدی بگیرید
بعضی از باکتری‌ها و ویروس‌ها می‌توانند با رابطه جنسی وارد واژن شده و منجر به بروز بیماری‌هایی مانند کلامیدیا، سوزاک، تبخال تناسلی، سفلیس و ایدز شوند. با اقدامات زیر می‌توانید از انتقال بیماری‌های مقاربتی جلوگیری کنید:
- استفاده از کاندوم
- استفاده از ژل بهداشتی بانوان
- انجام چکاپ‌های واژینال
- انجام آزمایش‌های دوره‌ای بیماری‌هایی که از راه جنسی منتقل می‌شوند
- واکسیناسیون
همه خانم‌های 25 تا 64 سال، باید به طور منظم چکاپ واژینال انجام دهند. در نتیجه، اگر نیاز به درمان باشد، پیش از اینکه نشانه‌های احتمالی بیماری ظاهر شود، اقدام می‌کنند.
علاوه‌بر خانم‌ها، به تمام افرادی که رابطه جنسی دارند، انجام آزمایش‌های تشخیصی بیماری‌های مقاربتی توصیه می‌شود. بیشتر اوقات این عفونت‌ها هیچ علائمی ندارند. به همین دلیل آزمایش دادن تنها راه قطعی تشخیص ابتلا به این بیماری‌ها است.
علائمی مانند ترشحات غیرطبیعی واژن، درد، تاول، زخم، دانه‌های ریز قرمز رنگ و احساس توده در اطراف اندام جنسی می‌تواند هشداری برای ابتلا به بیماری‌های مقاربتی باشند.
12) رعایت سلامت جنسی در دوران قاعدگی را فراموش نکنید
توصیه می‌شود که پد و نوار بهداشتی هر 3 تا 6 ساعت تعویض شود. در غیر این صورت امکان ابتلا به عفونت‌هایی با بوی بد مانند سندرم شوک سمی که توسط گونه‌ای از باکتری‌ها ایجاد می‌شود، وجود دارد.
علاوه‌بر استفاده طولانی‌مدت از تامپون‌ها (بیش از 6 ساعت)، سندرم شوک سمی بر اثر قاعدگی، جراحی و زایمان نیز ایجاد می‌شود.
نشانه‌های این سندرم عبارتند از: تب، افت فشار خون و راش پوستی که گاهی بیش از دو هفته طول می‌کشد. سایر نشانه‌های سندرم شوک سمی عبارتند از: اسهال، سردرد، لرز، تهوع، بدن درد، قرمزی چشم و گلو و در بعضی موارد تشنج.
13) به بهداشت و سلامت جنسی در دوران بارداری توجه کنید
رابطه زناشویی در بارداری در بیشتر موارد بی‌خطر است. با این وجود احتمال ابتلا به عفونت‌هایی مانند عفونت مجاری ادراری در این دوران خیلی بیشتر است.
به همین دلیل رعایت بهداشت و نکاتی که گفته شد از جمله ادرار کردن، نوشیدن آب زیاد و رعایت شستشو با شوینده ملایم و مخصوص بانوان و آب گرم در این دوران بیش از زمان‌های دیگر توصیه می‌شود.
برای جلوگیری از عفونت قارچی کشاله ران (Jock itch)، بعد از حمام، استخر و تعریق، پوست خود را خشک کنید. گزینه بهتر این است که قبل از رابطه جنسی، نواحی ژنیتال را بشویید. در این زمینه، مقاله استفاده از ژل بهداشتی بانوان در بارداری پیشنهاد می‌شود.
14) لباس‌های خود بعد از تعریق را عوض کنید
تعویض لباس‌های خیس باعث می‌شود تا باکتری‌ها و قارچ‌های موجود در عرق کمتر فرصت تکثیر داشته باشند. تعریق، آلودگی و اصلاح کردن موهای نواحی جنسی ممکن است منجر به بروز فولیکولیت (التهاب و عفونت فولیکول مو) شود.
سخن پایانی
بهداشت جنسی تنها محدود به استفاده از کاندوم نمی‌شود و اقدامات بعد از آمیزش جنسی هم در این دسته قرار می‌گیرند. پیروی از چندین نکته ساده، می‌تواند خطر ابتلا به عفونت‌ها را کاهش دهد. عدم استفاده از دوش‌های واژینال، مانند ترکیب سرکه و آب، در حفظ سلامت واژن و جلوگیری از بیماری‌های عفونی بسیار حائز اهمیت است. شستشوی قسمت خارجی اندام جنسی با آب گرم یا شوینده‌های ملایم نیز از جمله دیگر اقدامات پیشگیرانه محسوب می‌شوند.
از تجربه خودتان بگویید
آیا تا به حال آموزش‌های لازم در مورد اهمیت سلامت جنسی و اصول آن به شما داده شده است؟ آیا شما هم در معرض توصیه‌های غلط قرار گرفته‌اید؟ اگر در این زمینه تجربه‌ای دارید با ما و دیگران به اشتراک بگذارید.
