سرطان پوست یکی از شایع‌ترین انواع سرطان در جهان به شمار می‌رود، اما بسیاری از افراد از نشانه‌های اولیه آن آگاهی کافی ندارند. تشخیص زودهنگام علائم سرطان پوست می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی در موفقیت روند درمان داشته باشد. در این مقاله با مهم‌ترین علائم انواع سرطان پوست و روش‌های ساده خودآزمایی در منزل آشنا می‌شوید تا بتوانید آگاهانه‌تر مراقب سلامت پوست خود باشید.
علائم سرطان پوست چه هستند؟
سرطان پوست ممکن است در ابتدا با تغییرات ظاهری کوچکی روی پوست آغاز شود که اغلب نادیده گرفته می‌شوند. این بیماری می‌تواند در هر نقطه‌ای از بدن ظاهر شود، حتی در نواحی‌ای که کمتر در معرض آفتاب هستند. آشنایی با نشانه‌های اولیه سرطان پوست به شما کمک می‌کند تا در صورت مشاهده هرگونه تغییر مشکوک، به‌موقع به پزشک مراجعه کنید و از پیشرفت بیماری جلوگیری نمایید. در ادامه به مهم‌ترین علائم انواع سرطان پوست اشاره شده است.
1) سرطان سلول پایه‌ای
سرطان سلول پایه‌ای بیشتر در قسمت‌هایی از پوست ایجاد می‌شود که در معرض مستقیم نور خورشید است، مثل صورت، سر و گردن. البته علائم سرطان پوست ممکن است در هر جایی از بدن ظاهر شوند. در افرادی که پوست روشن دارند، سرطان سلول پایه‌ای معمولاً به شکل‌های زیر دیده می‌شود:
- برجستگی‌های کوچک، شفاف، براق و مرواریدی روی پوست که صورتی یا قرمز هستند و ممکن است بخش‌هایی از آن‌ها به رنگ آبی، قهوه‌ای یا سیاه باشد.
- توده‌های صورتی‌رنگ با لبه‌های برجسته و مرکز فرورفته که ممکن است رگ‌های خونی غیرعادی داشته باشند که از وسط به اطراف پخش شده‌اند؛ شبیه پره‌های چرخ.
- نواحی صاف و سفت که رنگ‌پریده یا زرد هستند و ظاهری شبیه جای زخم دارند.
- قسمت‌هایی از پوست که قرمز و کمی برجسته شده‌اند و ممکن است خارش داشته باشند.
- زخم‌های بازی که بهبود نمی‌یابند (ممکن است چرک کنند یا روی آن‌ها لایه‌ای خشک و سفت تشکیل شود). این زخم‌ها معمولاً دیر خوب می‌شوند یا بعد از بهبود دوباره برمی‌گردند.
2) سرطان سلول سنگفرشی
کارسینومای سلول سنگفرشی معمولاً در نواحی‌ای از بدن دیده می‌شود که بیشتر در معرض آفتاب هستند، مثل صورت، گوش‌ها، گردن، لب‌ها و دست‌ها. با این حال، ممکن است این نوع سرطان در بخش‌هایی از بدن که معمولاً در برابر نور خورشید قرار نمی‌گیرند نیز بروز پیدا کند. علائم سرطان سلول سنگفرشی عبارتند از:
- ظهور ضایعاتی شبیه به زگیل روی پوست
- برآمدگی‌ها یا توده‌هایی روی پوست که گاهی در مرکز کمی فرو رفته هستند.
- زخم‌هایی باز که ممکن است ترشح داشته باشند، بهبود نیابند یا بعد از بهبودی دوباره برگردند.
- قسمت‌هایی از پوست که نسبت به نقاط اطراف آن قرمز یا تیره هستند، سطحی زبر یا پوسته‌پوسته دارند و ممکن است خونریزی کنند یا روی آن‌ها دلمه ببندد.
3) سرطان ملانوما
سرطان ملانوما خطرناک‌ترین و جدی‌ترین نوع سرطان پوست است. اما نسبت به سایر انواع سرطان پوست شیوع کمتری دارد. ملانوما ممکن است در هر ناحیه‌ای از پوست ایجاد شود، اما در مردان با پوست روشن بیشتر در نواحی سینه یا پشت و در زنان اغلب در ناحیه پاها دیده می‌شود. گردن و صورت نیز از دیگر نواحی شایع بروز این نوع سرطان به شمار می‌روند. شناخت علائم ملانوما اهمیت زیادی دارد، چراکه این بیماری در مراحل اولیه به‌خوبی قابل درمان است.
اولین علائم ملانوما معمولاً شامل موارد زیر است:
- تغییر در شکل یا رنگ یک خال قدیمی
- ظاهر شدن لکه یا برآمدگی جدیدی روی پوست با رنگ یا ظاهری غیرعادی
سایر علائم هشداردهنده سرطان ملانوما عبارتند از:
- تغییر علائم: خونریزی یا خارشی که پیش از این وجود نداشته است.
- شکل نامتقارن: خالی که دو طرفش شبیه هم نیستند و شکل نامنظمی دارد.
- رنگ خال: خال‌هایی که چند رنگ مختلف دارند یا رنگ آن‌ها غیرعادی به نظر می‌رسد.
- لبه‌های نامنظم: اطراف خال صاف و یکدست نیست و ممکن است حالت نامنظم یا دندانه‌دار داشته باشد.
- قطر خال: اگر قطر خال بزرگتر از 6 میلی‌متر باشد (هرچند اندازه خال‌های سرطانی گاهی ممکن است کوچک‌تر از این اندازه هم باشد).
جلوگیری از ابتلا به سرطان پوست
بهترین راه جلوگیری از سرطان پوست، محدود کردن مواجهه پوست با پرتو فرابنفش (UV) نور خورشید و انواع مصنوعی آن مانند سولاریوم است. پرتو فرابنفش حتی در روزهای ابری و خنک هم می‌تواند به پوست آسیب بزند و از سطوحی مانند آب، سیمان، ماسه و برف بازتاب پیدا کند.
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) توصیه می‌کند زمانی که شاخص UV به ۳ یا بیشتر می‌رسد، برای محافظت از پوست خود اقدامات زیر را انجام دهید:
- تا حد امکان در سایه بمانید.
- لباس‌هایی بپوشید که دست‌ها و پاها را به‌طور کامل بپوشاند.
- از کلاه لبه‌دار استفاده کنید تا صورت، گوش‌ها، گردن و سر در برابر آفتاب محافظت شوند.
- عینک آفتابی استاندارد بزنید که چشم‌ها را به‌طور کامل بپوشاند و جلوی نفوذ اشعه‌های UVA و UVB را بگیرد.
- از ضدآفتاب‌های طیف گسترده با SPF 15 یا بالاتر استفاده کنید.
خودآزمایی سرطان پوست
بهترین زمان برای بررسی پوست بدن بعد از حمام یا دوش گرفتن است. برای اینکه معاینه پوست را در خانه به‌صورت دقیق و کامل انجام دهید، به موارد زیر نیاز دارید:
- یک اتاق با نور کافی
- آینه‌ای قدی
- یک آینه دستی برای بررسی قسمت‌هایی که دیدن آن‌ها سخت‌تر است
- کمک گرفتن از همسر یا یکی از اعضای خانواده برای بررسی نواحی‌ای از بدن مثل پشت یا پوست سر
در اولین باری که پوست خود را در خانه بررسی می‌کنید:
- زمان کافی بگذارید و همه بخش‌های پوست را با دقت بررسی کنید
- الگوی خال‌ها، لکه‌ها، کک و مک‌ها و دیگر نشانه‌های پوستی‌تان را به‌خوبی به خاطر بسپارید تا در دفعات بعدی هر تغییری را سریع‌تر تشخیص دهید
- اگر موردی باعث نگرانی‌تان شد، حتماً آن را به پزشک نشان دهید
مراحل خودآزمایی برای شناسایی علائم سرطان پوست
برای بررسی پوست خود در خانه، اقدامات زیر را انجام دهید:
- مقابل آینه بایستید:
- صورت، گوش‌ها، گردن، سینه و شکم خود را به دقت بررسی کنید. خانم‌ها باید پوست زیر سینه‌ها را نیز بررسی کنند.
- زیر بغل‌ها، هر دو طرف بازوها و روی و کف دست‌ها را بررسی کنید. همچنین فاصله بین انگشتان و زیر ناخن‌ها را نیز با دقت نگاه کنید.
- بنشینید:
- جلوی ران‌ها، ساق پاها، روی پاها، بین انگشتان پا و زیر ناخن‌های پا را به دقت بررسی کنید.
- با کمک یک آینه دستی، به کف پاها، پشت ساق‌ها و پشت ران‌ها نگاه کنید. ابتدا یک پا را بررسی کرده و سپس سراغ پای دیگر بروید.
- با استفاده از آینه دستی، نواحی باسن، ناحیه تناسلی، پشت گردن و گوش‌ها، و همچنین پشت خود را به دقت بررسی کنید. در صورت تمایل، می‌توانید پشت بدن خود را با کمک آینه دیواری و آینه دستی راحت‌تر مشاهده نمایید.
- در آخر جهت بررسی پوست سر خود، می‌توانید با کمک شانه یا سشوار موها را به قسمت‌های مختلف تقسیم کنید تا پوست سر بهتر دیده شود.
عوامل خطر ابتلا به سرطان پوست
عوامل مختلفی می‌توانند خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش دهند. مهم‌ترین عامل، قرار گرفتن در معرض پرتو فرابنفش خورشید یا استفاده از سولاریوم است. این اشعه می‌تواند به DNA سلول‌های پوست آسیب رسانده و زمینه‌ساز بروز سرطان شود.
از دیگر عوامل خطر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تعداد زیاد خال‌های پوستی: افرادی که بیش از 100 خال روی بدن خود دارند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به ملانوما قرار دارند.
- پوست و موی روشن یا وجود کک‌ومک: افراد با پوست روشن، موهای بلوند یا قرمز و کک‌ومک بیشتر مستعد ابتلا به ملانوما و سایر انواع سرطان پوست هستند.
- سابقه خانوادگی: حدود 10 درصد از بیماران مبتلا به سرطان پوست، سابقه این بیماری را در خانواده خود دارند.
- سابقه فردی ابتلا: کسانی که قبلاً به ملانوما یا سرطان‌های دیگر پوست مانند سرطان سلول‌های سنگفرشی مبتلا شده‌اند، بیشتر در معرض ابتلای مجدد به آن هستند.
اگر شما یکی از این عوامل خطر را دارید، توصیه می‌شود سطح آگاهی خود را افزایش داده و معاینات منظم ماهانه پوست را جدی بگیرید. تشخیص زودهنگام نقش مهمی در درمان موفق سرطان پوست دارد.
تشخیص سرطان پوست
درصورت مشاهده علائم سرطان پوست مانند بروز خال یا لکه‌ای مشکوک روی پوست مراجعه به متخصص ضروری است. پزشک پس از انجام معاینه، درصورتی که لکه مشکوک به سرطان باشد، از آن نمونه‌برداری (بیوپسی) می‌کند. نمونه‌برداری تنها راه قطعی برای تشخیص خال سرطانی است.
سخن پایانی
آگاهی از علائم سرطان پوست و خودآزمایی منظم می‌تواند نقشی حیاتی در حفظ جان افراد ایفا کند. شایع‌ترین علامت سرطان پوست، بروز تغییراتی در ظاهر پوست است. این تغییر می‌تواند شامل پیدایش یک توده یا برآمدگی جدید، زخمی که خوب نمی‌شود یا تغییر در شکل و رنگ یک خال قدیمی باشد. شناخت علائم سه نوع رایج این بیماری، شامل ملانوما، کارسینوم سلول پایه‌ای و کارسینوم سلول سنگفرشی، این امکان را فراهم می‌سازد که در صورت مشاهده هرگونه تغییر مشکوک، اقدامات لازم به‌موقع انجام شود.
افزون بر تشخیص زودهنگام، اقدامات پیشگیرانه نیز از اهمیت بالایی برخوردارند. استفاده منظم از کرم ضدآفتاب و پرهیز از قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض پرتو فرابنفش ازجمله راهکارهای مؤثر برای کاهش خطر ابتلا به سرطان پوست به شمار می‌روند.
نوبت شما
آیا تابه‌حال معاینه منظم پوست را در برنامه مراقبت شخصی خود قرار داده‌اید؟ اگر تجربه‌ای در زمینه شناسایی زودهنگام مشکلات پوستی مانند علائم سرطان پوست دارید، خوشحال می‌شویم آن را در قسمت نظرات با ما و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید.
منابع
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK65824
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK247164
https://www.medicalnewstoday.com/articles/323486
https://www.nhs.uk/conditions/melanoma-skin-cancer
https://www.cdc.gov/skin-cancer/prevention/index.html
https://www.aad.org/public/diseases/skin-cancer/find/know-how
https://www.cancer.org/cancer/risk-prevention/sun-and-uv/skin-exams.html
https://www.cancer.org/cancer/types/basal-and-squamous-cell-skin-cancer/detection-diagnosis-staging/signs-and-symptoms.html
تیم نویسندگان
شهره اسمعیلی دانش‌آموخته رشته زیست‌شناسی سلولی-مولکولی گرایش میکروبیولوژی از دانشگاه تهران است. او پس از اخذ مدرک کارشناسی به کشور آلمان مهاجرت نموده و در رشته بیوشیمی در دانشگاه Ludwig Maximillian University of Munich (LMU) در مقطع کارشناسی ارشد به تحصیل پرداخت. وی به‌مدت سه سال سابقه کار در مؤسساتی همچون Helmholtz Diabetes Center (HDC) وBavarian NMR Center (BNMRZ) در مونیخ آلمان را دارد. در HDC او روی پروژه potential mechanisms of exercised-induced improvements on diabetic dyslipidemia کار می‌کرد. در BNMRZ او در گروه Biomolecular NMR spectroscopy و در پروژه تحقیقاتیinvestigation of biomolecular structure of the hepatitis B virus مشارکت نمود. نتیجه همکاری او با گروه Biomolecular NMR Spectroscopy انتشار مقاله‌ای تحت عنوان « Introducing adjuvant-loaded particulate hepatitis B core antigen as an alternative therapeutic hepatitis B vaccine component » در ژورنال JHEP reports در سال 2024 شد.
مقالات:
https://doi.org/10.1016/j.jhepr.2023.100997
