هر آنچه که باید درباره سندرم پیش از قاعدگی (پی ام اس) بدانید

چرخه قاعدگی، روی افکار و احساسات شما اثر می‌گذارد. بنابراین، ممکن است چند روز پیش از قاعدگی خود، علائمی مانند خستگی، اضطراب و افسردگی را تجربه کنید که به عنوان سندرم پیش از قاعدگی یا پی ام اس شناخته می‌شود.

گاهی این علائم به حدی شدید است که زندگی روزمره شما را با مشکل مواجه می‌کند. البته، صرف تجربه‌ این علائم، به این معنا نیست که شما به اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی دچارید. بنابراین، خیلی مهم است که علائم این مشکلات را به خوبی بشناسید. مثلاً اگر به این سندرم  یا ناخوشی قبل از قاعدگی مبتلا باشید، نباید این علائم را در روزهای چهارم تا دوازدهم چرخه 28 روزه قاعدگی خود تجربه کنید.

در واقع، بیماری‌های دیگری وجود دارند که علائم آنها شبیه سندروم پیش از قاعدگی و اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی است. برخی از زنانی که فکر می‌کنند این سندرم را دارند، در واقع دچار افسردگی یا اختلالات اضطرابی هستند.

اگر به این زمینه علاقه‌مندید، حتماً متن زیر را بخوانید تا آگاهی شما از این سندرم افزایش یابد. بدیهی است هرچه اطلاعات علمی شما بیشتر باشد، بهتر می‌توانید از خود مراقبت کنید.

سندرم پیش از قاعدگی (PMS) و اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی (PMDD) چیست؟

سندرم پیش از قاعدگی (PMS) به گروهی از علائم جسمی و رفتاری اطلاق می‌شود که به صورت دوره‌ای و در نیمه دوم چرخه قاعدگی اتفاق می‌افتند.

اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی (PMDD) در واقع، همان حالت شدید سندرم قبل از قاعدگی است. علائم شایع آن عبارتند از عصبانیت، تحریک پذیری، افسردگی و تنش درونی شدید تا حدی که منجر به اختلال در فعالیت‌های روزانه می‌شود.

سندرم قبل از قاعدگی خفیف، مشکلی شایع است و در 75 درصد از زنانی که قاعدگی ماهانه دارند، دیده می‌شود، اما فقط 3 تا 8 درصد زنان به اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی دچارند. زنان از هر طبقه‌ اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و نژادی ممکن است به این سندرم مبتلا باشند.

اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی معمولاً یک بیماری مزمن است و ممکن است تأثیراتی جدی بر کیفیت زندگی یک زن بگذارد. خوشبختانه، انواع درمان‌ها و اقدامات خود مراقبتی علائم این اختلال را در بیشتر زنان کنترل می‌کند.

علت ایجاد سندرم پیش از قاعدگی چیست؟

بافت‌های مختلف بدن زنان نسبت به تغییرات هورمونی چرخه قاعدگی، حساس هستند. تحقیقات نشان می‌دهند افزایش و کاهش سطح هورمون‌هایی نظیر استروژن و پروژسترون، ممکن است در مواد شیمیایی موجود در مغز (از جمله ماده‌ای به نام سروتونین که بر خلق و خو مؤثر است) نیز تأثیر بگذارد.

با این حال، هنوز مشخص نیست که چرا برخی زنان به سندرم پیش از قاعدگی (PMS) یا اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی (PMDD) مبتلا می‌شوند و برخی دیگر نه.

سطح استروژن و پروژسترون در زنان مبتلا و غیرمبتلا به این بیماری مشابه است. بر اساس پژوهش‌های مختلف، محتمل‌ترین توضیح برای این شرایط، این است که زنان مبتلا به اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی، نسبت به تغییرات طبیعی هورمون‌ها بسیار حساس هستند.

همچنین برخی از بانوان دچار افسردگی تشخیص داده نشده هستند که می‌تواند علائم خلقی را بدتر کند. اما تمام نوسانات اخلاقی به علت افسردگی نیست.

علائم پی ام اس

خستگی، نفخ، تحریک‌پذیری، افسردگی و اضطراب از شایع‌ترین علائم سندرم قبل از قاعدگی و اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی است. علائم دیگر شامل موارد زیر است:

• غم، ناامیدی یا احساس بی‌ارزشی
• تنش، اضطراب یا لجبازی
• خلق و خوی متغیر همراه با گریه‌های مکرر
• تحریک‌پذیری مداوم، عصبانیت و درگیری با خانواده، همکاران یا دوستان
• بی‌میلی به انجام دادن فعالیت‌های روزانه
• اختلال در تمرکز
• خستگی، بی‌حالی یا کمبود انرژی
• تغییر اشتها، که شامل پرخوری یا اشتیاق زیاد به غذاهای خاص است
• خوابیدن بیش از حد یا مشکل در خواب
• احساس کلافگی از بیش از حد بودن کارها و مشغله‌ها، یا خارج از کنترل بودن
• حساسیت به لمس یا تورم پستان، سردرد، درد مفاصل یا عضلات، افزایش وزن

بیماری‌های دیگری که علائم مشابه سندرم پیش از قاعدگی دارند

بیماری‌های دیگری وجود دارند که علائم آن‌ها شبیه سندرم و اختلال ناخوشی قبل از قاعدگی است، از جمله افسردگی، اختلالات اضطراب، اختلال دو قطبی و سندرم پیش از یائسگی (دوره چهار تا پنج ساله پیش از یائسگی در زنان).

مهم است که بین افسردگی زمینه‌ای (که اغلب قبل از شروع قاعدگی بدتر می‌شود) و سندروم پیش از قاعدگی واقعی یا اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی تمایز قایل شویم، زیرا درمان آن‌ها کاملاً متفاوت است.

زنان مبتلا به افسردگی زمینه‌ای اغلب در طول دوران قاعدگی یا بعد از آن، احساس بهتری دارند، اما علائم آن‌ها کاملاً برطرف نمی‌شود. در حالی که، هنگام شروع قاعدگی این علائم در زنان مبتلا به سندرم یا اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی به طور کامل رفع می‌شوند.

برخی از زنانی که فکر می‌کنند سندرم پیش از قاعدگی یا اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی دارند، در واقع دچار افسردگی یا اختلالات اضطرابی هستند.

اختلالات پزشکی دیگری نیز وجود دارند که قبل از قاعدگی یا در حین آن بدتر می‌شوند، مانند:

• میگرن
• سندرم خستگی مزمن (CFS) که به نام انسفالومیلیت میالژیک سندرم خستگی مزمن (ME /CFS) نیز شناخته می‌شود.
• درد لگن و مثانه
• سندرم روده تحریک‌پذیر

سابقه دقیق پزشکی فرد به پزشک کمک می‌کند بین این اختلالات تمایز قایل شود. همچنین، ممکن است یک زن علاوه بر بیماری‌های دیگر به اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی نیز دچار باشد.

پی ام اس چگونه تشخیص داده می‌شود؟

هیچ آزمایش مشخصی وجود ندارد که بتواند سندروم پیش از قاعدگی (PMS) یا اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی (PMDD) را تشخیص دهد. مشاهده علائم این بیماری در نیمه دوم (مرحله لوتئال) چرخه قاعدگی و اغلب در طی پنج تا هفت روز پیش از قاعدگی، به تشخیص آن کمک می‌کند. همچنین، علاوه بر علائم جسمی باید با علائم رفتاری نیز همراه باشد.

در صورتی که فرد مبتلا به سندرم پیش از قاعدگی یا اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی نباشد، این علائم را در روزهای چهارم تا دوازدهم چرخه 28 روزه قاعدگی خود تجربه نمی‌کند.

آزمایش خون

برای تشخیص پی ام اس یا اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی نیازی به آزمایش خون ندارید. ممکن است برای غربالگری و تشخیص سایر بیماری‌ها که باعث ایجاد احساس خستگی مفرط می‌شوند، از جمله کم خونی، از آزمایش شمارش گلبول‌های خون استفاده شود.

تست عملکرد تیروئید نیز کم کاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم) یا پرکاری تیروئید (هایپرتیروئیدیسم) را تشخیص می‌دهد. علائم و نشانه‌های این دو اختلال، مشابه سندرم قبل از قاعدگی و اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی است.

ثبت علائم

ممکن است علائمی که تجربه می‌کنید نشان‌دهنده‌ اختلال ناخوشی قبل از قاعدگی باشد، اما گاهی پزشک از شما می‌خواهد که این علائم را به طور روزانه و به مدت دو دوره‌ی کامل قاعدگی ثبت کنید.

درمان سندرم پیش از قاعدگی (PMS)

برای کنترل پی‌ام‌اس، بهتر است از روش‌های مختلف استفاده کنید. دارودرمانی مطلق هیچ‌گاه نمی‌تواند پاسخ کاملی برای رفع این مشکل باشد. سعی کنید درمان خود را با روش‌های غیردارویی شروع کنید.

درمان اولیه

اگر علائم شما جدی نیستند می‌توانید از روش های ساده برای بهبود سندرم پیش از قاعدگی بهره بگیرید؛ مانند:

• نرمش
• خواب کافی
• تغذیه سالم
• پرهیز ار نمک، کافئین، شکر و الکل از دو هفته قبل از شروع پریود
• مسکن‌های بدون نیاز به نسخه؛ مانند ایبوپروفن، آسپیرین یا ناپروکسن برای بهبود گرفتگی، سردرد، کمردرد و درد پستان‌ها

در صورت مراجعه به پزشک، ممکن است در ابتدا درمان‌های محافظه کارانه سندرم پیش از قاعدگی (PMS) به شما توصیه شود. ورزش منظم، تکنیک‌های آرامش‌بخشی (ریلکسیشن) و مصرف مکمل‌های ویتامینی و مواد معدنی از جمله درمان‌های محافظه‌کارانه است. این روش‌های درمانی علائم قبل از قاعدگی را در بعضی از زنان تسکین می‌دهند.

عوارض جانبی درمان‌های محافظه‌کارانه، کم یا حتی صفر است. اگر این درمان‌ها موفق نباشند، دارودرمانی به عنوان گزینه دوم برای شما تجویز خواهد شد.

البته گاهی پزشکان ترکیبی از درمان‌های محافظه‌کارانه زیر و دارودرمانی را برای زنان مبتلا به اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی (PMDD) توصیه می‌کنند:

• ورزش: مطالعات ثابت کرده‌اند ورزش مشکلاتی نظیر استرس، تنش، اضطراب و افسردگی را کاهش می‌دهد.
• آرامش‌درمانی: استرس، اضطراب، افسردگی و ناراحتی‌های روحی دیگر این سندرم را بدتر می‌کنند. افزون بر این، زندگی با سندرم پیش از قاعدگی یا اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی مشکلاتی را در روابط بین فردی و زندگی روزمره‌ مبتلایان ایجاد می‌کند. آرامش‌درمانی استرس و اضطراب زندگی روزمره را کاهش می‌دهد. این روش شامل فنونی نظیر مدیتیشن، آرمیدگی پیش‌رونده عضلانی (PMR)، تلقین به نفس یا بیوفیدبک است.

مکمل‌های ویتامینی و مواد معدنی

ویتامین B6 (حداکثر 100 میلی‌گرم در روز) ممکن است تا حدی برای زنانی که سندرم پیش از قاعدگی خفیف دارند، مفید باشد. معمولاً پزشکان در این موارد، مصرف روزانه حداکثر 100 میلی گرم ویتامین B6 را توصیه می‌کنند. همچنین، برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که مصرف کلسیم نیز می‌تواند در بهبود این سندرم مؤثر باشد.

مؤثرترین داروها

در این بخش داروهایی که می‌توانند برای کاهش این علائم مفید باشند، معرفی شده‌اند. اما به شدت توصیه می‌شود حتی اگر بدون نسخه پزشک به این داروها دسترسی دارید، بدون مشورت متخصص زنان آن‌ها را مصرف نکنید.

• مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین

استفاده از داروهای گروه «مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین» (اس-اس-آر-آی (SSRI)) درمانی بسیار مؤثر برای علائم سندرم پیش از قاعدگی و اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی است. این داروها شامل فلوکستین، سرترالین، سیتالوپرام و پاروکستین است.

تحقیقات نشان می‌دهند اس-اس-آر-آی ها در مقایسه با دارونماها، علائم اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهند، به طوری که با اس-اس-آر- آی ها، شرایط 60 تا 75 درصد از زنان مبتلا به اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی بهبود پیدا کرده است.

همیشه لازم نیست این داروها را مصرف کنید، گاهی مصرف اس-اس-آر-آی ها فقط برای نیمه دوم چرخه قاعدگی تجویز می‌شود.

برخی زنان بر اثر مصرف اس-اس-آر-آی ها، دچار عوارض جانبی جنسی این دارو می‌شوند. شایع‌ترین عارضه جانبی جنسی این دارو، مشکل در ارگاسم است. در صورت بروز این مورد، مصرف دوز کمتر دارو یا استفاده از داروهای جایگزین همان رده‌ی دارویی توصیه می‌شود.

برای ارزیابی تأثیرگذاری با اس-اس-آر-آی ها، باید حداقل این دارو را طی دو دوره‌ی کامل قاعدگی مصرف کنید. تقریباً 15 درصد زنان، بعد از دو دوره مصرف، بهبود نمی‌یابند؛ در این صورت روش درمانی دیگری جایگزین می‌شود.

سایر داروهای ضد افسردگی مؤثر عبارتند از: ونلافاکسین و اس سیتالوپرام.

• قرص‌های ضد بارداری

برخی زنان مبتلا به سندرم پیش از قاعدگی یا اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی، با مصرف قرص ضد بارداری از علائم این اختلال‌ها رها می‌شوند. با این حال، مصرف قرص ضدبارداری علائم این سندرم را در برخی زنان تشدید می‌کند. این زنان باید درمان دیگری را جایگزین این قرص‌ها کنند.

قرص ضد بارداری از قاعدگی جلوگیری می‌کند. برای انجام این کار، باید تمام قرص‌های یک ورق را مصرف کنید و پس از پایان آن، بلافاصله مصرف ورق جدید را شروع کنید. همچنین، نباید قرص‌های دارونما را مصرف کنید. مصرف مداوم قرص‌های ضد بارداری از تغییرات هورمونی دوره‌ای که علت تغییر خلق افراد است، جلوگیری می‌کند.

نکته: در صورتی که علاوه بر پی‌ام‌اس، دچار قاعدگی نامنظم، خونریزی شدید در دوران پریود یا لکه‌بینی هستید، پیش از مصرف قرص‌های هورمونی برای کنترل سندرم پیش از قاعدگی، سایر مشکلات مربوط به عادت ماهانه خود را نیز با پزشکتان در میان بگذارید.

• آگونیست‌های هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH)

این‌ داروها به طور موقت تولید استروژن و پروژسترون را متوقف می‌کنند. این کار، باعث ایجاد یائسگی موقت می‌شود و علائم جسمی (مثلاً نفخ) و تحریک پذیری ناشی از سندرم پیش از قاعدگی و اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی را بهبود می‌بخشد.

از آنجا که این داروها استروژن را کاهش می‌دهند، به مرور زمان منجر به گرگرفتگی شدید و از دست رفتن تراکم استخوان فرد می‌شوند. برای جلوگیری از این مشکلات، آگونیست‌ها را به همراه داروهای حاوی دوز پایین استروژن و پروژسترون تجویز می‌کنند.

این روش درمانی بسیار مؤثر است، اما پیچیده و گران است. بنابراین، فقط در صورت ناکارآمد بودن روش‌های درمانی دیگر، از آن استفاده می‌شود.

درمان‌های ناکارآمد

چندین درمان وجود دارند که در رفع علائم سندرم قبل از قاعدگی فایده‌ای ندارند. این درمان‌ها شامل پروژسترون، سایر داروهای ضد افسردگی و لیتیوم است. همچنین، فایده مصرف مکمل‌های غذایی محبوبی نظیر اسیدهای چرب آزاد ضروری و جینکو بیلوبا تاکنون اثبات نشده است.

سخن پایانی

قاعدگی چرخه‌ای است که همه بانوان آن را تجربه می‌کنند. گرچه وجود این چرخه می‌تواند زندگی را به کودکی هدیه کند؛ اما می‌تواند دردناک نیز باشد. طی این دوره تغییرات هورمونی شدیدی در بدن صورت می‌گیرد که می‌تواند برای بانوان اذیت‌کننده باشد. این تغییرات می‌توانند بر جسم و روان فرد تأثیر بگذارند. با این همه، با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی می‌توان قاعدگی و سندرم پیش از آن را مدیریت کرده و از دردهای ناشی از آن کاست.

نوبت شما

آیا اطلاعات دیگری در مورد علائم و روش‌های موثر در درمان سندرم پیش از قاعدگی دارید؟ نظرها و پیشنهادهای شما را می‌خوانیم و به پرسش‌هایتان پاسخ می‌دهیم. پس، در قسمت «بیان نظر» با ما در ارتباط باشید.