شاید تا به حال برایتان پیش آمده باشد که هنگام حاضر شدن برای یک قرار مهم یا یک مهمانی خاص، متوجه سفیدک‌های ریز بین موها یا روی لباس خود شده باشید! شوره سر مشکلی است که بیشتر ما آن را تجربه کرده‌ایم و حداقل در برهه‌ای از زندگی، به دنبال راهی برای درمان شوره سر گشته‌ایم.
شوره، یک اختلال رایج و مزمن پوست سر است. مشخصه آن پوسته‌پوسته شدن پوست کف سر است. با اینکه شوره سر مشکلی مسری یا جدی نیست، اما ظاهری ناخوشایند دارد. برای همین است که رفع شوره و خارش سر یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های افرادی است که به ظاهر خود اهمیت می‌دهند.
خوشبختانه، در بیشتر موارد می‌توان شوره سر را کنترل کرد. اگر شوره خفیف باشد، با استفاده روزانه از یک شامپوی ملایم رفع می‌شود؛ اما اگر مشکل جدی باشد، شامپوهای درمانی مؤثرتر خواهند بود. متن زیر را بخوانید تا برای درمان شوره سر راه حل مناسبی پیدا کنید.
انواع شوره سر
برای انتخاب بهترین درمان برای شوره سر خود، ابتدا باید نوع آن را تشخیص دهید. عموماً شوره‌ها با توجه به عامل ایجاد، به چهار دسته تقسیم می‌شوند:
شوره خشک
این نوع شوره، شایع‌تر از انواع دیگر است و بیشتر در زمستان به دلیل سردی و خشکی هوا رخ می‌دهد. شستن موها با آب داغ نیز می‌تواند شوره خشک ایجاد کند؛ زیرا آب داغ سبب خشکی پوست سر می‌شود.
این نوع شوره‌ها به صورت پوسته‌های خشک، سفید و سست بوده و از سر شما فرو می‌ریزند. افراد دارای موهای فِر و خشک بیشتر از این نوع شوره رنج می‌برند.
شوره چرب
شوره چرب به دلیل تجمع سبوم یا همان چربی روی کف سر ایجاد می‌شود. در این وضعیت، فولیکول‌های مو سبوم اضافه ترشح می‌کنند. در نتیجه، سبوم اضافه و سلولهای مرده به یکدیگر می‌چسبند. این توده‌های سلولهای مرده به همراه آلودگی کف سر تشکیل دانه‌های شوره خارش‌دار، چرب و زرد‌رنگ می‌دهند. این نوع شوره‌ها چسبنده بوده و به کف سر و موها می‌چسبند.
شوره با منشأ قارچی
این نوع شوره به علت فعالیت زیاد قارچی به نام «مالاسزیا» ایجاد می‌شود. این قارچ بخشی از فلور طبیعی پوست (مجموعه ارگانیسم‌هایی که به طور نرمال روی پوست زندگی می‌کنند) است. در حالت معمول، میکروارگانیسم‌ها به پیشگیری از عفونت کمک می‌کنند. اما افزایش چربی (سبوم) کف سر، باعث شکوفایی و افزایش رشد قارچ مالاسزیا می‌شود. همچنین این مخمر محصول ثانویه‌ای به نام اولئیک اسید ایجاد می‌کند. این ماده باعث به هم چسبیدن و توده‌ای شدن سلولهای پوست می‌شود. این توده‌ها به صورت شوره دیده می‌شوند.
دانه‌های شوره حاصل از قارچ مالاسزیا چرب، درشت‌تر و تیره‌رنگ‌تر هستند.
شوره با منشأ مشکلات پوستی
وضعیت‌های مختلفی مانند انواع درماتیت‌ها می‌توانند باعث ایجاد پوسته در کف سر شوند. در بیشتر موارد این نوع شوره حاصل درماتیت سبورهای است. درمان درماتیت باید توسط پزشک انجام گیرد تا از پیشرفت بیماری و از دست رفتن موها پیشگیری شود.
علت ایجاد شوره سر چیست؟
اکنون که تشخیص نوع شوره را آموختید، بهتر است قبل از اینکه به سراغ درمان شوره سر بروید، دلایل ایجاد انواع آن را بشناسید.
شست‌وشوی ناکافی موها
اگر موهایتان را به طور مرتب نشویید، چربی و سلولهای پوست سر تجمع پیدا کرده و پوست سر شوره می‌‌زند.
قارچ مالاسزیا
قارچ مالاسزیا روی پوست سر همه افراد بزرگسال زندگی می‌کند؛ اما در برخی افراد تعداد آن از تعادل خارج شده و موجب سوزش و خارش پوست سر می‌شود. آثار منفی ناشی از فعالیت مالاسزیا را در بخش قبل توضیح دادیم. فعالیت بیش از حد این قارچ علاوه بر ایجاد شوره، در صورت کنترل نشدن، می‌تواند موجب ریزش مو نیز بشود.
پوست خشک
بیشترِ پوسته‌پوسته‌های ایجادشده در اثر خشکی پوست، نسبت به پوسته‌های ناشی از علل دیگر، کوچک‌ترند و چربی کمتری دارند. همچنین، قرمزی و التهاب پوست در این مورد کمتر است. اگر شوره سر شما ناشی از خشکی پوستتان باشد، احتمالاً پوست قسمت‌های دیگری از بدنتان، مانند پاها و دست‌هایتان نیز خشک است.
درماتیت تماسی
گاهی، حساسیت به مواد مشخصی در محصولات مراقبت از مو یا رنگ مو می‌تواند موجب قرمزی، پوسته‌پوسته شدن و خارش پوست سر شود.
درماتیت سبورئیک
این اختلال، یکی از رایج‌ترین علل بروز شوره سر بوده و نشانه آن، پوستی قرمز و چرب است که با پوسته‌های سفید یا زرد پوشیده شده است. درماتیت سبورهای ممکن است بر پوست سر و نواحی که در آن‌ها غدد چربی فراوان هستند، اثر بگذارد (مانند ابروها، اطراف بینی، پشت گوش‌ها، استخوان جناغ سینه، کشاله ران و گاهی زیر بغل).
درماتیت سبورئیک (یا سبوره) می‌تواند در نوزادان نیز به وجود بیاید. این اختلال در نوزادان با نام پوسته سر شیرخواران یا کلاه گهواره نیز شناخته می‌شود. این وضعیت، نوزادان دو هفته‌ای تا یک ساله را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث می‌شود لکه‌های قرمز یا زرد چرب، پوسته پوسته و خشک روی پوست سر این نوزادان به وجود آید. همچنین بثورات پوسته‌پوسته می‌توانند روی صورت، قسمت پوشک و دیگر مناطق بدن کودک به وجود آیند.
راه‌های درمان شوره سر
تقریباً همیشه می‌توانیم شوره سر را کنترل کنیم، اما ممکن است درمان آن نیازمند آزمون و خطا باشد. به طور کلی، برای رفع شوره سر خفیف، هر روز با شامپوهای ملایم سر خود را بشویید. با این کار سلولهای مرده پوست روی هم انباشته نمی‌شوند و چربی پوست سر کنترل می‌شود.
در صورت مؤثر نبودن شامپوهای معمولی یا برای درمان سریع شوره سر، می‌توانید از شامپو ضد شوره استفاده کنید؛ اما توجه کنید که تمامی این شامپوها یکسان نیستند، باید آن‌ها را امتحان کنید تا شامپویی را بیابید که برایتان مؤثر است.
فراموش نکنید، اگر پس از استفاده از محصولی برای درمان شوره سر، دچار خارش پوست سر، قرمزی و سوزش پوست سر شدید، دیگر از آن محصول استفاده نکنید. اگر واکنشی آلرژیک مانند راش پوستی (دانه‌های قرمز رنگ، برآمده و ریز به طور وسیع)، کهیر یا اختلال تنفسی را تجربه کردید، خیلی سریع به پزشک مراجعه کنید.
برای انتخاب شامپو ضدشوره به ترکیبات آن‌ها دقت کنید
شامپوهای ضدشوره اغلب حاوی یکی از مواد زیر هستند. دقت کنید، با توجه به نوع و علت ایجاد شوره سرتان، ماده مؤثره شامپو ضدشوره خود را انتخاب کنید.
- پیروکتون اولامین: این ماده خواص ضد‌قارچی دارد و در کنترل قارچ های پوست سر (به ویژه مالاسزیا)، مؤثر است.
- سالیسیلیک اسید: این «اسکراب پوست کف سر» به از بین بردن پوسته‌‌ها کمک می‌کند، اما ممکن است موجب خشکی پوست سر و در نتیجه، پوسته‌پوسته شدن بیشتر آن شود. در نتیجه استفاده از محصولات حاوی این ماده برای افراد دارای شوره چرب توصیه می‌شود. بعد از استفاده از شامپوهای حاوی این ماده، می‌توانید از ماسک مو استفاده کنید.
- کل‌تار (قطران زغال سنگ): این ماده به درمان مشکلاتی مثل انواع شوره (مخصوصاً شوره خشک)، درماتیت سبورهای و پسوریازیس کمک می‌کند. کل‌تار، سرعت مرگ و پوسته‌پوسته شدن سلولهای پوست را کاهش می‌دهد. البته اگر رنگ موی شما روشن است، این نوع شامپو می‌تواند موهایتان را بی‌رنگ کند.
- کتوکونازول (Ketoconazole): کتوکونازول یک عنصر ضد‌قارچ است که برای تمام سنین قابلیت استفاده دارد. این ماده از طریق مهار مالاسزیا، شوره را کنترل می‌کند.
- سلنیوم سولفید: این ترکیب باعث کاهش ترشح چربی‌های طبیعی از غدد کف سر شده و به کنترل شوره کمک می‌کند. همچنین، سلنیوم سولفید خواص ضد‌قارچی نیز دارد.
- پیریتیون زینک (Zinc pyrithione): این ماده خواص ضد‌قارچی و ضد‌باکتریایی دارد و رشد مخمر‌ها (قارچ) را کند می‌کند.
- روغن درخت چای: روغن درخت چای در فرمولاسیون بسیاری از شامپوها دیده می‌شود. این روغن خواص ضد‌قارچی و ضد‌باکتریایی دارد و می‌تواند برای درمان شوره‌های قارچی استفاده شود. همچنین به دلیل بافت روغنی در درمان شوره خشک نیز به کار می‌رود.
چگونه از شامپو ضدشوره استفاده کنیم؟
طریقه شستن مو در درمان شوره سر حائز اهمیت است. موی سر را دوبار با شامپو کف‌آلود کنید و در دفعه دوم 5 دقیقه زمان بدهید تا شامپو روی سر بماند (یا به مدتی که بر روی شامپو درج شده است). این زمان برای اثر کردن مواد دارویی داخل شامپو لازم است. تعداد دفعات استفاده از شامپو طی یک هفته برای هر فرد و نوع شامپو متفاوت است. بعضی افراد دوبار در هفته و بعضی هر روز باید از شامپو استفاده کنند.
برخی افراد فراموش می‌کنند که کف سر هم مانند موها نیاز به شامپو شدن دارد. توجه کنید که شستشو و ماساژ کف سر باعث افزایش گردش خون شده و می‌تواند در درمان شوره سودمند باشد.
برای درمان شوره سر به این نکات توجه کنید:
- ابتدا مطمئن شوید که به شوره خشک مبتلا هستید یا شوره چرب. در صورتی که شوره سر شما ناشی از خشکی پوست باشد و برای مثال، از یک شامپو ضد شوره حاوی سلنویم سولفید استفاده کنید، این ماده با کاهش چربی طبیعی پوست سرتان، شرایط را برای شما بدتر خواهد کرد. پس بدون تشخیص علت، به سراغ درمان نروید.
- در آغاز درمان، هر روز یا یک روز در میان از بهترین شامپو برای شوره سر که مطابق با علت مشکل خود یا طبق دستور پزشک متخصص انتخاب کرده‌اید، استفاده کنید. سپس، در صورت نیاز، استفاده از آن را به دو یا سه روز در هفته کاهش دهید.
- اگر یک شامپو در مدت زمان معینی تأثیر داشته و پس از آن تأثیرش را از دست داده است، سعی کنید یکی در میان از دو نوع شامپوی ضد شوره، استفاده کنید تا مقاومت قارچی نسبت به یک ماده مؤثره ایجاد نشود.
- تمام دستورالعمل‌های روی شامپوهایی را که استفاده می‌کنید، بخوانید و به آن‌ها عمل کنید؛ زیرا برخی از شامپوها باید چند دقیقه روی سر بمانند، در حالی که برخی دیگر را باید به سرعت با آب بشویید.
- شامپوی قطران زغال سنگ می‌تواند رنگ موی بلوند، خاکستری یا سفید را تغییر دهد؛ پس اگر رنگ موهایتان روشن است، بهتر است از شامپوی ضدشوره دیگری استفاده کنید.
- شامپوی کل تار (قطران زغال سنگ) ممکن است باعث حساسیت بیشتر پوست کف سر به نور خورشید شود. اگر از این نوع شامپوی ضدشوره استفاده می‌کنید، هنگام بیرون رفتن حتماً باید سر خود را با یک کلاه بپوشانید. همچنین، اگر ممکن است در سایه حرکت کنید.
اگر چند هفته از شامپوها استفاده کرده‌اید اما هنوز آثار شوره روی شانه‌‌هایتان نمایان است، با یک پزشک یا متخصص پوست مشورت کنید. متخصص پوست می‌تواند مشکلتان را به خوبی تشخیص دهد و مناسب‌ترین برنامه درمانی را برایتان تجویز کند.
درمان‌های خانگی برای درمان شوره سر
می‌توانید افزون بر مواردی که گفته شد، کارهای زیر را برای کاهش احتمال بروز شوره سر انجام دهید:
- چگونگی کنترل استرس را بیاموزید: استرس بر سلامت کل بدن تأثیر می‌گذارد و ما را در معرض ابتلا به بیماری‌ها قرار می‌دهد. استرس حتی می‌تواند باعث بروز شوره شود یا علائم آن را تشدید کند.
- به طور مرتب از شامپو استفاده کنید: اگر پوست سرتان چرب است، برای درمان شوره سر چرب استفاده روزانه از شامپو ضد شوره چرب می‌تواند از بروز شوره جلوگیری کند.
- کمی در معرض نور آفتاب قرار بگیرید: ممکن است نور آفتاب برای شوره مناسب باشد، اما به دلیل اینکه پرتو فرابفنش به پوست آسیب زده و احتمال ابتلا به سرطان پوست را افزایش می‌دهد، از حمام آفتاب اجتناب کنید؛ در عوض، ساعاتی را بیرون از خانه سپری کرده و حتماً کرم ضد‌آفتاب به صورت و بدنتان بزنید. (پیش از قرار گرفتن در معرض تابش خورشید، علاوه بر محافظت از پوست، به نکاتی که در مورد شامپو کل‌تار گفتیم، دقت کنید.)
برای درمان شوره سر چگونه آن را تشخیص دهیم؟
واضح‌ترین علائم شوره سر عبارتند از:
- پولک‌های چرب و سفید روی مو و شانه‌‌ها
- خارش پوست سر
- پوسته پوسته شدن پوست سر
وسایل گرمایشی داخل خانه باعث خشکی پوست سر می‌شوند، پس، ممکن است این اختلال در پاییز و زمستان تشدید شود؛ اما در طول تابستان بهبود یابد.
شوره سر در بیشتر موارد به مراقبت پزشکی نیاز ندارد؛ اما در شرایط زیر باید به پزشک متخصص پوست و مو (درماتولوژیست) مراجعه کنید. زیرا ممکن است شما دچار درماتیت سبورئیک یا بیماری دیگری باشید که علائم آن مشابه شوره معمولی باشد. در این صورت، ممکن است بدون درمان، نه تنها مشکل شوره شما رفع نشود، بلکه موهای خود را نیز از دست بدهید.
- چند هفته از شامپو ضد شوره استفاده کرده‌اید اما تأثیری نداشته است.
- استفاده از شامپوی ضد شوره پوست سرتان را قرمز یا متورم می‌کند.
تغذیه و شوره سر
فاکتور‌های تغذیه‌ای ممکن است در ایجاد یا رفع شوره سر مؤثر باشند. برخی از مواد مغذی که می‌توانند در پروسه درمان شوره سر مفید واقع شوند، عبارتند از:
- روی (زینک): در صورتی که فرد دچار کمبود زینک باشد، تأمین این ماده ممکن است در رفع شوره سر به وی کمک کند.
- ویتامین‌های گروه B: این ویتامین‌ها نیز در صورتی که فرد از قبل دچار کمبود آن‌ها باشد، ممکن است در دوزهای مناسب بتوانند مفید واقع شوند.
- گاما لینولنیک اسید: این ترکیب که نوعی امگا 6 است، در روغن گل مغربی یافت می‌شود.
البته هنوز برای اثبات میزان اثربخشی این مواد یا دیگر ریزمغذی‌ها در درمان شوره به مطالعات بیشتری نیاز است.
سخن پایانی
خوشبختانه شوره سر در بیشتر مواقع نشان از مشکلات جدی ندارد؛ اما بیشتر افراد از دیدن این دانه‌های سفید روی سر یا لباس خود ناخرسند می‌شوند. شوره می‌تواند به علت چرب یا خشک بودن کف سر شما به وجود بیاید یا حاصل فعالیت قارچ باشد. اگر مبتلا به درماتیت باشید، علائمی مانند قرمزی و التهاب شما را خودبه‌خود از وجود این مشکل، آگاه می‌کنند. خبر خوب اینکه امروزه مواد مختلفی برای درمان انواع شوره سر به بازار معرفی شده‌اند. اما به یاد داشته باشید مهم‌ترین مسأله در رفع مشکل شوره، شناخت نوع آن، پیش از اقدام به درمان است.
تجربه شما
ضرب‌المثلی انگلیسی می‌گوید اگر تجربه‌ها و دانسته‌های خود را با فردی به اشتراک بگذارید، از او مراقبت کرده‌اید (Sharing is caring). پس، نظرها و تجربه‌های خود را در مورد چگونگی درمان شوره سر بگویید تا به خوانندگان دیگر کمک کنید در رفع مشکل خود موفق‌تر عمل کنند.
منابع
https://uhs.umich.edu/dandruff
https://bebodywise.com/blog/types-of-dandruff
https://www.verywellhealth.com/types-of-dandruff-5186374
https://www.webmd.com/skin-problems-and-treatments/remedies-for-dry-scalp
https://int.eucerin.com/skin-concerns/scalp-and-hair-problems/greasy-and-dry-dandruff
https://www.netmeds.com/health-library/post/4-kinds-of-dandruff-identify-which-type-is-causing-your-scalp-to-itch-and-flake
