انواع آرتریت یا التهاب مفاصل: تفاوت آرتروز و روماتیسم مفصلی را بشناسید

آرتریت نوعی بیماری دردناک است که انواع مختلفی دارد. طبق گفته مؤسسه‌ آرتریت (Arthritis Foundation)، بیش از ۵۰ میلیون بزرگسال و 300 هزار کودک آمریکایی به این بیماری دچارند. علت و نحوه‌ درمان آرتریت به نوع آن بستگی دارد، به همین دلیل برای یافتن بهترین درمان، باید نوع آرتریت خود را به درستی تشخیص دهید. پس ادامه مقاله را بخوانید تا با انواع آرتریت و ویژگی‌های هرکدام از آن‌ها آشنا شوید.

آرتروز یا آرتریت استخوانی (OA)

بیماری آرتروز یا «آرتریت استخوانی» که به آن «آرتریت دژنراتیو یا پیشرونده» نیز می‌گویند، شایع ترین نوع آرتریت است. متخصصان مؤسسه آرتریت (Arthritis Foundation) تخمین می زنند حدود ۲۷ میلیون آمریکایی به این نوع آرتریت دچار باشند.

در این بیماری غضروف مفاصل تحلیل می رود. سپس، استخوان‌ها به هم سائیده و مفاصل دردناک و ملتهب می‌شوند. آرتروز به استخوان صدمه می‌زند و گاهی سبب تشکیل استخوان اضافه (خار استخوان) می‌شود.

عوامل خطر ابتلا به آرتروز

• سن
• چاقی مفرط
• جراحات
• سابقه‌ خانوادگی
• استفاده بیش از حد از مفصل

علائم شایع ابتلا به آرتروز

موارد زیر از علائم شایع آرتروز است:

• درد مفصل
• سفتی صبحگاهی مفاصل
• عدم هماهنگی حرکات بدن
• ناتوانی پیش رونده

تشخیص آرتریت استخوانی

پزشک برای تشخیص این بیماری، ضمن معاینه، سابقه پزشکی شما را نیز بررسی می‌کند. همچنین احتمال دارد آزمایش‌های عکس‌برداری و پرتوبرداری با اشعه ایکس را برایتان تجویز کند. پزشک ممکن است برای بررسی عفونت مفصلی، با استفاده از سرنگ و سوزن از مایع مفصلی شما نمونه‌برداری انجام دهد.

آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی (RA)

یکی دیگر از انواع آرتریت، روماتیسم مفصلی است که طی آن بدن به بافت سالم مفصلی حمله می‌کند. بر اساس برآورد بنیاد آرتریت (Arthritis Foundation)، حدود 1.5 میلیون بزرگسال آمریکایی روماتیسم مفصلی دارند. همچنین، زنان تقریباً سه برابر بیشتر از مردان به آرتریت روماتوئید دچارند.

علائم روماتیسم مفصلی

علائم شایع این بیماری عبارتند از:

• سفتی صبحگاهی
• درد مفصل (به ویژه به صورت قرینه در هر دو سمت بدن)
• بد شکل شدن مفاصل (در مراحل پیشرفته)

ممکن است روماتیسم مفصلی قسمت‌های دیگر بدن مثل قلب، ریه، چشم‌ و پوست را نیز درگیر کند. معمولاً سندروم شوگرن با روماتیسم مفصلی همراه است. این وضع سبب خشکی شدید دهان و چشم‌ها می‌شود.

علائم سندروم شوگرن عبارتند از:

• مشکلات خواب
• وجود گره‌های روماتیسمی زیر پوست و نزدیک مفاصلی مثل آرنج (این گره‌ها از سلول‌های متورم و التهابی تشکیل شده و هنگام لمس محکم و سفت هستند)
• احساس کرختی و بی حسی، گرما، سوزش و گزگز دست و پا

تشخیص آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی)

معمولاً پزشکان برای تشخیص آرتریت روماتوئید فقط به یک آزمایش اکتفا نمی‌کنند؛ بنابراین روش‌های دیگری نظیر بررسی سابقه پزشکی، معاینه، آزمایش‌ اشعه ایکس یا عکس برداری‌ را نیز به کار می‌برند. همچنین، احتمال دارد آزمایش‌های زیر را از شما بخواهند:

• آزمایش فاکتور روماتوئید (RF test)
• آزمایش آنتی‌بادی‌های ضد سیترولینی (CCP)
• شمارش کامل سلول‌های خونی (CBC)
• تست CRP
• سرعت رسوب گلبول‌های قرمز (ESR)

در واقع، پزشکان با کمک این آزمایش‌ها واکنش خود ایمنی و التهاب سیستمیک را دقیق‌تر تشخیص می‌دهند.

آرتریت کودکان و نوجوانان (JA)

به گفته بنیاد آرتریت، حدود 300 هزار کودک آمریکایی به آرتریت کودکان و نوجوانان دچارند. آرتریت کودکان و نوجوانان اصطلاح جامعی است که برای اشاره به انواع آرتریت‌های کودکان به کار می‌رود که رایج ترین نوع آن، آرتریت ایدیوپاتیک (با منشأ ناشناخته) کودکان و نوجوانان (JIA) است. این عارضه اغلب به نام روماتیسم مفصلی کودکان و نوجوانان شناخته می‌شود و علت بروز آن، گروهی از اختلالات خود ایمنی است که بر مفاصل کودکان اثر می گذارد.

آرتروز ناشناخته کودکان و نوجوانان، افراد کمتر از 16 سال را مبتلا می‌کند و با علائم زیر همراه است:

• گرفتگی و انقباض بافت‌های نرم و ماهیچه‌ها
• تخریب استخوان‌ها
• تغییر الگوهای رشد
• بدشکلی مفاصل

در برخی موارد، این نوع آرتریت موجب درد چند ماهه مفاصل، التهاب، تورم، سفتی، خستگی و تب هم می‌شود.

اسپوندیلو آرتروپاتی (اختلالات مفاصل ستون فقرات)

ابتدا لازم است تفاوت «آرتروپاتی» و «آرتریت» را بدانید. آرتریت نوعی از آرتروپاتی یا همان اختلالات مفصلی است. در آرتریت، مفاصل ملتهب می‌شوند؛ در حالی که برخی از اختلالات مفصلی بدون التهاب هستند و در دسته‌ کلی‌تری به نام آرتروپاتی یا اختلال مفصل جای می‌گیرند. اسپوندیلو آرتروپاتی، اختلالات مفاصل ستون فقرات است.

اسپوندیلیت آنکیلوزان (AS) یا همان روماتیسم ستون فقرات و انواع دیگر اسپوندیلو آرتروپاتی، دسته‌ای از اختلالات خود ایمنی است که طی آن سیستم ایمنی بدن به محل اتصال تاندون‌ها و رباط‌ها به استخوان حمله می‌کند. احساس درد و سفتی (مخصوصاً در پایین کمر) از علائم این بیماری به شمار می‌رود.

روماتیسم ستون فقرات،شایع ترین نوع این اختلالات است. این بیماری عمدتاً بر ستون فقرات و لگن تأثیر می‌گذارد، اما ممکن است سایر مفاصل بدن را نیز درگیر کند.

انواع دیگر اسپوندیلو آرتروپاتی

دسته دیگری از اسپوندیلو آرتروپاتی‌، به مفاصل محیطی نظیر مفاصل دست و پا حمله می‌کنند. گاهی در بیماری روماتیسم ستون فقرات، استخوان‌‌ها ادغام می‌شوند و جوش می‌خورند. در نتیجه، ستون فقرات تغییر شکل می‌دهد و شانه و لگن مختل می‌شود.

روماتیسم ستون فقرات ارثی است. بیشتر افرادی که به روماتیسم ستون فقرات مبتلا هستند، ژن HLA-B27 را دارند. اگر روماتیسم ستون فقرات دارید و از نژاد قفقازی (ساکنان ناحیه  بین دریای خزر تا دریای سیاه شامل برخی نقاط کشورهای ارمنستان، جمهوری آذربایجان، گرجستان، ایران، روسیه و ترکیه) هستید، به احتمال زیاد این ژن را هم دارید. این بیماری در مردان بیش از زنان شایع است.

برخی بیماری‌های دیگر از دسته‌ اسپوندیلو آرتریتیک نیز با ژنHLA-B27 مرتبط اند، از جمله:

• آرتریت واکنشی
• آرتریت پسوریاتیک
• آرتروپاتی انتروپاتیک
• التهاب حاد عنبیه
• روماتیسم ستون فقرات کودکان و نوجوانان

لوپوس اریتماتوز (SLE)

یکی دیگر از انواع آرتریت، لوپوس اریتماتوز سیستمیک است که بر مفاصل و بسیاری از انواع بافت هم بندی (پوششی) بدن شما تأثیر می‌گذارد. همچنین، ممکن است به پوست، ریه، کلیه‌، قلب و مغز هم آسیب برساند.

این بیماری بیشتر در زنان شایع است، به ویژه زنانی که نژاد آسیایی (مردم شرق دور، جنوب شرق آسیا و شبه قاره هند) یا آفریقایی (مردم سیاه پوست) دارند. درد و التهاب مفصل از علائم رایج لوپوس اریتماتوز است. نشانه‌های دیگر آن عبارتند از:

• درد قفسه سینه
• خستگی
• تب
• اضطراب
• ریزش مو
• زخم‌های کوچک در دهان
• دانه‌های (راش) قرمز صورت
• حساسیت به نور خورشید
• تورم گره‌های لنفاوی

وقتی بیماری پیشرفت می‌کند، ممکن است عوارض شدیدتری را تجربه کنید. عوارض لوپوس اریتماتوز در افراد مختلف، متفاوت است، اما درمان زودهنگام و همکاری با پزشک در کنترل و مدیریت این بیماری مؤثر است.

نقرس

نقرس نوع دیگری از آرتریت است که طی آن کریستال‌های اوره داخل مفاصل تجمع می‌کنند. سطح بالای اسید اوریک در جریان خون، ریسک ابتلای شما به نقرس را افزایش می‌دهد. متخصصان برآورد می‌کنند 9/3 درصد از بزرگسالان آمریکایی به نقرس مبتلا باشند. 9/5 درصد از این تعداد را مردان و 2 درصد را زنان تشکیل می‌دهند.

سن، رژیم غذایی، مصرف الکل و سابقه خانوادگی خطر ابتلا به نقرس را افزایش می‌دهد. گاهی اوقات نقرس به شدت دردناک است. مفصل انگشت پا، بیشتر از مفاصل دیگر به نقرس دچار می شود، اما مفاصل دیگر نیز ممکن است به آن درگیر شوند. به همین دلیل، ممکن است قرمزی، تورم و درد شدید را در این اعضا نیز تجربه کنید:

• پنجه پا
• کف پا
• قوزک پا
• زانو
• دست‌ها
• مچ‌ دست

حمله شدید نقرس احتمال دارد چند ساعت در روز طول بکشد، اما درد تا روزها و هفته‌ها ادامه می‌یابد. همچنین ممکن است نقرس با گذر زمان تشدید شود.

آرتریت عفونی و واکنشی

در آرتریت عفونی، مفاصل به دلیل عفونت ملتهب، دردناک یا تورم می‌شوند. برخلاف سایر انواع آرتریت، معمولاً باکتری، ویروس‌، انگل یا قارچ، عفونت را در آرتریت عفونی مفاصل آغاز می‌کند. عفونت ممکن است در جای دیگری از بدن آغاز شود و بعد تا مفاصل گسترش یابد. این نوع آرتریت اغلب با تب و لرز همراه است.

آرتریت واکنشی زمانی رخ می‌دهد که عفونت بخشی از بدن، سیستم ایمنی را مختل و مفصل بخش دیگری را ملتهب کند. این عفونت اغلب در دستگاه گوارش، مثانه و اندام های جنسی رخ می‌دهد.
آرتریت واکنشی را با آزمایش خون، ادرار و مایع داخل مفصل تشخیص می‌دهند.

آرتریت پسوریاتیک (PsA)

بررسی ها نشان می‍‌دهد، حدود ۳۰ درصد مبتلایان پسوریازیس، به آرتریت پسوریاتیک هم دچارند. بیماران معمولاً قبل از شروع آرتریت پسوریاتیک، به پسوریازیس مبتلا می‌شوند. در این بیماری انگشت‌ها بیشتر از اعضای دیگر درگیر می‌شوند، ولی این وضعیت دردناک، بر مفاصل دیگر نیز اثر می‌گذارد. در آرتریت پسوریاتیک، انگشت‌ها به شکل سوسیس در می‌آیند و ناخن‌‌ها فرورفته و ضعیف می‌شوند.

پیشرفت این بیماری ستون فقرات را نیز درگیر می‌کند و صدمات آن مشابه روماتیسم ستون فقرات (اسپوندیلیت انکیلوزان) است. اگر به پسوریازیس دچارید، احتمال دارد به آرتریت پسوریاتیک هم مبتلا شوید. پس، اگر علائم پسوریاتیک شروع شد، به سرعت نزد پزشک بروید تا درمان شوید.

اختلالات مفصلی دیگر و درد مفصل

بسیاری از اَشکال آرتریت و اختلالات دیگر نیز ممکن است موجب درد مفاصل شوند. چند نمونه از این موارد را توضیح می دهیم:

• سندروم فیبرومیالژیا: اختلالی است که طی آن پردازش پیام درد در مغز مختل می‌شود، به طوری که درد مفاصل و ماهیچه ها را بیشتر حس می‌کنید.
• اسکلرودرما: نوعی اختلال خود ایمنی است که طی آن پوست بافت‌های هم‌بند، سفت و ملتهب می‌شوند. در نتیجه، عضو آسیب می‌بیند.

اگر درد و سفتی مفصل یا علائم دیگر را دارید با پزشک خود مشورت کنید. پزشک علت مشکلات شما را تشخیص می‌دهد و به درمان شما کمک می‌کند.

تیم نویسندگان

دکتر زهرا کلاهدوز

• میکروپیگمنتیشن چیست؟ کاربرد، عوارض و تفاوت آن با میکروبلیدینگ
• 11 روش درمان خانگی و کلینیکی سلولیت
• ترک‌های پوستی؛ از پیشگیری تا درمان
• میکرونیدلینگ: راهکاری کم‌تهاجم برای بهبود مشکلات پوستی و جوان‌سازی