یکی از مواردی که می‌تواند در یک مسافرت تابستانی یا حتی یک گردش کوتاه، اوقات ما را تلخ کند، عود کردن آلرژی به نور خورشید است. برای افرادی که پوست‌شان مستعد این آلرژی باشد، مشکل حساسیت به نور خورشید می‌تواند با مدت کمی قرار گرفتن زیر نور آفتاب هم به وجود بیاید. در برخورد با این مشکل اولین سؤالی که در ذهن شکل می‌گیرد این است که چرا این اتفاق برای پوستمان افتاده است و باید با آن چه کنیم؟ اگر خود یا اطرافیانتان دچار این آلرژی هستید یا احتمال می‌دهید مشکل پوستی شما ناشی از این آلرژی باشد، با ما همراه باشید تا از علائم، تشخیص و درمان آلرژی به آفتاب، درباره هر آنچه لازم است، بدانید.
آلرژی به آفتاب چگونه ایجاد می‌شود؟
آلرژی در واقع عکس‌العمل سیستم ایمنی بدن در مواجهه با نور آفتاب است که اغلب هم به شکل بثورات پوستی قرمز رنگِ خارش‌دار دیده می‌شود. این عارضه بیشتر در قسمت جلوی گردن، پشت دست‌ها، سطح بیرونی بازوها و ساق و روی پاها دیده می‌شود. البته در موارد نادر ممکن است واکنشِ پوست شدید باشد و باعث ایجاد کهیر یا تاول‌های کوچک در سایر قسمت‌های بدن نیز بشود.
شایع‌ترین شکل آلرژی به آفتاب “بثورات نوری پلی مورفیک” نام دارد که به آن مسمومیت نوری یا آفتاب‌زدگی هم گفته می‌شود. موارد خفیف این آلرژی ممکن است بدون درمان برطرف شوند، ولی موارد شدید آن با کمک داروهایی مانند کرم‌ها و یا قرص‌های استروئیدی درمان می‌شوند. در افراد دارای پوست حساس که دچار نوع حاد آلرژی به نور خورشید می‌شوند، پیشگیری و محافظت پوست در برابر نور آفتاب، مهم‌ترین و اصلی‌ترین قدم در کنترل این بیماری است.
علائم آلرژی به نور خورشید
آگاهی از علائم مشکلات پوستی, علاوه بر اینکه باعث می‌شود بتوانید در صورت بروز مشکلات جزئی، اقدام لازم را انجام دهید، کمک می‌کند نشانه‌های بیماری‌ها و مشکلات جدی نظیر علائم سرطان پوست را در اسرع وقت تشخیص دهید و برای درمان آن به موقع اقدام کنید. در مورد برخی انواع آلرژی خورشیدی نیز سرعت تشخیص علائم مهم است.
نشانه‌های ظاهری آلرژی به نور خورشید، در شرایط مختلف متفاوت است و همیشه علائم یکسانی ندارد. این تفاوت، به دلایل بروز این بیماری بستگی دارد، اما به طور کلی علائم و نشانه‌های این بیماری عبارت‌اند از:
- قرمزی پوست
- خارش یا درد
- برآمدگی‌های کوچکی که ممکن است با هم ادغام شوند و توده‌های بزرگی را ایجاد کنند
- پوسته پوسته شدن پوست و ایجاد دلَمه یا خون‌ریزی
- تاول یا کهیر
معمولاً این علائم و نشانه‌ها بعد از چند دقیقه تا چند ساعت از قرار گرفتن زیر نور آفتاب خود را نشان می‌دهند.
چرا پوستمان به نور خورشید حساسیت نشان می‌دهد؟
به طور کلی مشخص نیست که چرا برخی افراد به نور آفتاب آلرژی دارند و برخی دیگر ندارند؛ اما می‌توان گفت تغییراتی که در پوست پس از مواجهه با نور خورشید، ایجاد می‌گردد، باعث تحریک و بروز این نوع آلرژی می‌شود.
در واقع سیستم ایمنی بدن، بعضی اجزای پوست را که در مواجهه با نور خورشید تغییر یافته‌اند، به عنوان جسم خارجی شناسایی کرده و سیستم‌های دفاعی بدن را برای مقابله با آن‌ها فعال می‌کند. این واکنش بدن باعث بروز پاسخ آلرژیک و به وجود آمدن بثورات پوستی، تاول‌های ریز و در موارد نادر، انواع دیگری از ضایعات پوستی می‌شود.
با این وجود هنوز دلیل قطعی بروز این واکنش مشخص نیست. البته عوامل ژنتیکی می‌توانند در این زمینه نقش داشته باشند و علاوه بر آن مصرف برخی داروهای خاص، مواجهه با مواد شیمیایی و مبتلا بودن به برخی بیماری‌ها هم می‌توانند باعث حساسیت بیشتر پوست نسبت به نور آفتاب شوند.
انواع آلرژی به نور خورشید
آلرژی به نور خورشید انواع متفاوتی دارد که شدت و خطر آن‌ها متفاوت است. از جمله می‌توان به این موارد اشاره کرد:
خارش ناشی از خورشید (Actinic Prurigo)
این نوع آلرژیِ خورشیدی، یک مشکل ارثی است. علائم و نشانه‌های آن قوی‌تر از انواع دیگر است. اگرچه این مشکل ممکن است بین همه نژادها دیده شود ولی در بومیان آمریکا و نژاد قفقازی شایع‌تر است. علائم و نشانه‌های این بیماری از دوران کودکی خود را نشان می‌دهد.
واکنش آلرژیک به نور (Photoallergic reaction)
این نوع حساسیت به نور خورشید زمانی رخ می‌دهد که یک ماده شیمیایی که قبلاً روی پوست زده شده است در مواجه با نور خورشید واکنش نشان دهد. از جمله این مواد شیمیایی داروهای مختلف، ضدآفتاب‌ها، مواد آرایشی و عطرها هستند که می‌توانند باعث ایجاد این مشکل شوند. در برخی مواقع علائم این بیماری بعد از دو تا سه روز نمایان می‌شوند.
بثورات نوری پلی‌مورفیک (PMLE)
این نوع حساسیت، شایع‌ترین شکل آلرژی به آفتاب است. این عارضه در زنان بیشتر از مردان دیده می‌شود و معمولاً بین سنین نوجوانی و دهه بیست‌سالگی اتفاق می‌افتد. بثورات نوری پلی مورفیک معمولاً به شکل بثورات پوستی است که باعث خارش می‌شود و ممکن است به شکل تاول و یا لکه‌های قرمز رنگ روی پوست ظاهر شود. این مشکل اغلب در فصل بهار رخ می‌دهد و علائم آن معمولاً چند ساعت بعد از قرار گرفتن در معرض نور آفتاب خود را نشان می‌دهند.
کهیر خورشیدی (Solar urticarial)
این نوع، از موارد نادر آلرژی خورشیدی است که سبب ایجاد کهیر می‌شود. کهیرها فقط چند دقیقه پس از قرار گرفتن در معرض نور آفتاب ظاهر می‌شوند. این عارضه اغلب در زنان جوان دیده می‌شود. علائم این بیماری هم می‌تواند خفیف باشد و هم شدید و حتی در برخی موارد ممکن است منجر به شوک آنافیلاکتیک شود (یک واکنش شدید آلرژیک که حیات فرد را تهدید می‌کند).
آلرژی خورشیدی بیشتر کدام قسمت‌های بدن را درگیر می‌کند؟
با وجود آنکه آلرژی خورشیدی می‌تواند در هر بخشی از پوست دیده شود، اما در اکثر موارد روی بخش‌هایی از بدن مانند بازوها، پاها، دست‌ها و پشت گردن که بیشتر در معرض نور آفتاب قرار دارند دیده می‌شود. موارد شدید این عارضه حتی در بخش‌هایی از بدن که زیر لباس است هم دیده شده است. جالب اینجاست که این مشکل در قسمت‌هایی از بدن مانند صورت و پشت دست‌ها که معمولاً در معرض نور آفتاب قرار دارند رخ نمی‌دهد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر بعد از قرار گرفتن در معرض نور آفتاب، به واکنش‌های پوستی غیرمعمول و آزاردهنده دچار شدید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. اگر این علائم شدید بودند یا با گذشت زمان درمان نشدند بهتر است به متخصص پوست مراجعه کنید.
اگر تنها چند دقیقه پس از حضور در نور آفتاب، بروز کهیرها را روی پوست‌تان مشاهده کردید، بهتر است با در نظر گرفتن خطر شوک آنافیلاکسی در “کهیر خورشیدی”، سریع‌تر به مرکز درمانی مراجعه کنید.
تشخیص آلرژی به آفتاب چگونه انجام می‌شود؟
تشخیص مبتلا بودن به این آلرژی و تفکیک علائم آن از موارد مشابه، کار یک پزشک متخصص است. متخصص پوست شما را معاینه می‌کند و برای تشخیص بیماری، سؤال‌هایی درباره داروهایی که مصرف می‌کنید و سوابق پزشکی خانوادگی شما می‌پرسد. گاهی ممکن است لازم باشد که آزمایش‌های دیگری از جمله آزمایش خون، آزمایش آلرژی نسبت به نور خورشید (در این روش، میزان حساسیت پوست به پرتو فرابنفش و نور مرئی سنجیده می‌شود) و یا نمونه‌برداری هم انجام دهید. نگران نباشید چرا که این آزمایش‌ها علاوه بر تشخیص حساسیت پوستی به خورشید، وجود دیگر مشکلات پوستی مانند اگزما یا لوپوس را هم بررسی می‌کنند.
عوامل خطر ابتلا به این آلرژی کدامند؟
عواملی که در تعیین میزان خطر ابتلا به آلرژی خورشیدی موثر هستند، عبارت‌اند از:
نژاد
این مشکل پوستی در هر فردی احتمال بروز دارد اما افرادی که پوست روشن‌تری دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به انواع خاصی از آلرژی خورشیدی هستند.
قرار گرفتن در معرض برخی مواد خاص
برخی از علائمِ آلرژی خورشیدی زمانی خود را نشان می‌دهند که پوست شما از قبل به موادی از قبیل عطرها، مواد ضدعفونی‌کننده و حتی برخی از ترکیبات شیمیایی که در ضدآفتاب‌ها وجود دارند آغشته شود و سپس در معرض نور آفتاب قرار بگیرد. البته این هرگز به معنای صرف نظر کردن از مصرف ضد آفتاب نیست (کرم ضدآفتاب یکی از ضروری‌ترین محصولات مراقبت از پوست و پیشگیری از سرطان پوست است). اگر دلیل آلرژی شما، مواد شیمیایی باشد، با توصیه پزشک و تغییر برند ضد آفتاب می‌توانید از آن ماده خاص اجتناب کنید.
مصرف داروهای خاص
مصرف برخی داروها مانند تتراسایکلین، آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهایی بر پایه سولفا (sulfa-based drugs) و مسکن‌هایی مانند کتوپروفن ممکن است باعث شوند که پوست خیلی سریع‌تر دچار آفتاب سوختگی شود.
ابتلا به سایر بیماری‌های پوستی
ابتلا به بیماری دِرماتیت (التهاب پوست) خطر آلرژی خورشیدی را افزایش می‌دهد.
ابتلای سایر اعضای خانواده به آلرژی خورشیدی
اگر پدر و مادر یا خواهر و برادر شما دچار آلرژی خورشیدی باشند احتمال اینکه شما هم مبتلا شوید بالاست؛ دلیل این موضوع می‌تواند تاثیر عوامل ژنتیکی در بروز این نوع حساسیت باشد.
چطور می‌توان حساسیت به نور خورشید را کنترل و درمان کرد؟
اگر آلرژی خورشیدی دارید و یا پوست شما نسبت به نور آفتاب حساسیت بالایی دارد، با رعایت نکات زیر می‌توانید احتمال بروز مشکل را کاهش دهید:
- در ساعاتی از روز که تابش آفتاب شدید است از قرار گرفتن در معرض آن اجتناب کنید. سعی کنید بین ساعات 10 صبح تا 4 بعدازظهر زیر نور آفتاب نروید.
- از قرار گرفتن ناگهانی زیر نور شدید آفتاب خودداری کنید. علائم آلرژی آفتابی در بسیاری از افراد در بهار یا تابستان و با قرار گرفتنِ طولانی مدت زیر نور آفتاب بروز می‌کند. برای سازگار شدن پوست‌تان با آفتاب بهتر است اگر ناچار هستید در محیط باز باشید، زمان قرار گرفتن زیر نور آفتاب را به تدریج افزایش دهید.
- از عینک آفتابی و لباس‌های مناسب استفاده کنید. پیراهن‌های آستین بلند و کلاه‌های لبه‌دار از پوست در برابر آفتاب محافظت می‌کنند. سعی کنید از پوشیدن لباس‌هایی که نازک هستند و یا بافت شلی دارند خودداری کنید چون پرتوی فرابنفش از آن‌ها عبور می‌کند.
- از ضدآفتاب استفاده کنید؛ پیشنهاد ما ضدآفتاب‌های طیف گسترده با SPF حداقل 30 است. در مصرف ضدآفتاب دست و دل باز باشید و هر دو ساعت آن را تجدید کنید؛ اگر شنا یا عرق کردید، حتماً کرم ضد آفتاب را در فاصله‌های زمانی کوتاه‌تری تجدید کنید.
- از عوامل محرک دوری کنید. اگر می‌دانید که پوست شما به ماده خاصی مثل یک دارو، یا خوراکی‌های خاصی مثل زردک (هویج وحشی) یا لیمو، حساس است از مصرف آن‌ها خودداری کنید.
- و یک نکته مهم؛ برای درمان بهتر آلرژی خورشیدی با یک متخصص پوست مشورت کنید.
تجربیات خود را با ما در میان بگذارید
در پایان ممکن است شما یا نزدیکان‌تان تجربه خاصی از آلرژی به نور خورشید یا راه‌های درمان آن داشته باشید. پس حتماً آن را با ما و سایر خوانندگان در میان بگذارید تا از تجربیات یکدیگر استفاده کنیم.
منابع
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19138019
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/17681-sun-allergy
https://www.health.harvard.edu/a_to_z/sun-allergy-photosensitivity-a-to-z
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/sun-allergy/symptoms-causes/syc-20378077
تیم نویسندگان
