یکی از نگرانکنندهترین صحنههایی که هر کدام از ما، فارغ از جنس و سن، میتوانیم با آن مواجه شویم شانه یا بالشتی پر از موهای ریختهشده است، خصوصاً اگر این موضوع مدت طولانی ادامه پیدا کند. در میان دلایل متعدد ریزش موی سر، استرس یکی از تأثیرگذارترین عوامل است که کمتر مورد توجه قرار میگیرد. ما در این مقاله راجع به ریزش موی ناشی از استرس، انواع آن و روشهای کنترل و مدیریت آن پرداختهایم. با ما همراه باشید.
آیا استرس میتواند باعث ریزش مو شود؟
استرس تأثیر مستقیمی بر ریزش مو دارد و میتواند چرخه طبیعی رشد مو را مختل کند. در شرایط استرسزا، فولیکولهای مو وارد مرحله استراحت (تلوژن) شده و این امر منجر به ریزش موی شدید میشود؛ وضعیتی که به آن تلوژن افلوویوم (telogen effluvium) میگویند. استرس با افزایش التهاب، تغییرات هورمونی و ایجاد استرس اکسیداتیو در فولیکولهای مو، فرآیند ریزش مو را تشدید میکند. از طرفی، تجربه ریزش مو نیز میتواند خود به منبع جدیدی از استرس تبدیل شود و چرخهای معیوب ایجاد کند.
چگونه استرس باعث ریزش مو میشود؟
استرس باعث تحریک یا بدتر شدن سه نوع ریزش مو میشود: تلوژن افلوویوم، آلوپسی آرهآتا (alopecia areata) و تریکوتیلومانیا (trichotillomania). خوب است بدانید ریزش موی ناشی از استرس اغلب موقتی است، بنابراین بعید است موهایتان را برای همیشه از دست بدهید. اما با این حال مهم است که با یک پزشک در مورد مشکل خود صحبت کنید، به خصوص اگر شما را آزار میدهد.
انواع ریزش موی ناشی از استرس
اگر بعد از یک اتفاق پراسترس، جراحی یا تغییر داروها متوجه ریزش موهای خود شدید، احتمالاً دچار یکی از انواع ریزش موی ناشی از استرس شدهاید.
1) تلوژن افلوویوم
تلوژن افلوویوم نوعی ریزش موی موقت است که به دلیل یک عامل استرسزا یا تغییرات در بدن رخ میدهد. این نوع ریزش میتواند پس از جراحی یا ضربه فیزیکی شدید (تروما)، در طول دورههای بیماری، یا در مواقعی که به خاطر یک رویداد خاص دچار استرس شدهاید، رخ دهد.
چرخه رشد و ریزش مو شامل سه مرحله است:
- آناژن: این فعالترین مرحله در چرخه رشد مو است. در این مرحله، سلولهای بخش پایین فولیکول مو بهسرعت تقسیم میشوند. با شکلگیری موهای جدید، مو از فولیکول بیرون رانده شده و ساقه مو بلندتر میشود. فولیکول مو میتواند تا چهار سال در این مرحله باقی بماند. به طور معمول، 80 تا 90 درصد موهای شما در هر لحظه در مرحله آناژن قرار دارند.
- کاتاژن: این مرحله دورهای گذرا در چرخه رشد مو است. در این زمان، بخش پایینی فولیکول مو کوچک شده و رشد مو متوقف میشود. معمولاً حدود ۵ درصد از موها در هر لحظه در این مرحله قرار دارند.
- تلوژن: در این مرحله از چرخه رشد مو، فولیکول مو وارد حالت استراحت میشود و رشد متوقف میگردد. حدود 10 تا 15 درصد از موها در هر زمان در این مرحله قرار دارند. این مرحله معمولاً حدود سه ماه طول میکشد. پس از این دوره، مو میریزد و فولیکول دوباره وارد مرحله آناژن میشود تا موی جدید تولید کند.
تلوژن افلوویوم زمانی رخ میدهد که موها وارد مرحله تلوژن شوند. بهدنبال استرس متابولیک (مانند کاهش وزن شدید یا تب بالا)، تغییرات هورمونی یا مصرف برخی داروها، تا ۷۰ درصد از موهای در حال رشد (آناژن) ممکن است ناگهان وارد مرحله تلوژن شده و منجر به ریزش مو شود.
2) آلوپسی آرهآتا
آلوپسی آرهآتا یا ریزش موی سکهای یک بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه فولیکولهای مو را مورد حمله قرار میدهد. این حمله باعث ریزش مو در نواحی مختلف بدن میشود؛ ازجمله پوست سر، مژهها، ابروها، بازوها و پاها. خوشبختانه این حمله معمولاً فولیکولها را بهطور کامل تخریب نمیکند، بنابراین امکان رشد مجدد مو وجود دارد.
برخی مطالعات نشان دادهاند که استرس میتواند نقش مهمی در شروع یا تشدید ریزش موی سکهای داشته باشد، بهطوریکه بسیاری از بیماران قبل از شروع ریزش مو، استرس شدیدی را تجربه کردهاند. در مقابل، برخی تحقیقات دیگر ارتباط مستقیمی بین استرس و این بیماری پیدا نکردهاند. به نظر میرسد که مواد شیمیایی که هنگام استرس در بدن تولید میشوند میتوانند در پیشرفت این بیماری نقش داشته باشند.
3) تریکوتیلومانیا
تریکوتیلومانیا یا اختلال کندن مو، یک رفتار ناخودآگاه است که اغلب در پاسخ به استرس ایجاد شده یا بدتر میشود. بسیاری از افراد قبل از شروع این عادت، تنش یا فشار روحی را تجربه میکنند و کندن مو برایشان نوعی آرامش موقت ایجاد میکند، اما این رفتار بهمرور به یک عادت آسیبزا تبدیل میشود. این اختلال معمولاً با اضطراب و افسردگی همراه است و همین امر در تشدید علائم تریکوتیلومانیا نقش دارد. علاوهبر این، تجربه تروما (آسیب روحی) و یا رویدادهای آسیبزا ممکن است خطر ابتلا به تریکوتیلومانیا را افزایش دهد. هرچند فرد در ابتدا برای کاهش استرس به این رفتار پناه میبرد، اما در نهایت احساس گناه، شرم و کاهش عزت نفس را تجربه میکند. برای درمان این مشکل، مدیریت استرس و اضطراب نقش کلیدی دارد.
مدیریت و درمان ریزش موی ناشی از استرس
اولین گام در درمان این نوع از ریزش مو کنترل استرس است. استرس زیاد باعث افزایش تولید کورتیزول در بدن شده و رشد طبیعی موها را مختل میکند. وقتی استرس طولانیمدت باشد، فولیکولهای مو زودتر وارد فاز استراحت شده و دچار ریزش میشوند. برای کاهش این مشکل، میتوان از روشهای زیر استفاده کرد:
- مدیتیشن و تمرینات ذهنآگاهی: انجام مدیتیشن روزانه و تمرینات آرامسازی ذهن، باعث کاهش استرس، تنظیم هورمونها و بهبود سلامت موها میشود.
- یوگا و تنفس عمیق: حرکات یوگا مانند حالت کودک (Child’s Pose) و تمرینات تنفس عمیق، گردش خون در پوست سر را افزایش داده و احساس آرامش ایجاد میکند.
- فعالیت بدنی منظم: ورزشهایی مانند پیادهروی، دویدن و تمرینات قدرتی، سطح استرس را کاهش داده و اکسیژنرسانی به فولیکولهای مو را تقویت میکند.
- خواب کافی و باکیفیت: خواب ناکافی سطح استرس را بالا برده و رشد مو را مختل میکند. ۷ تا ۹ ساعت خواب عمیق به بازسازی موها و کاهش ریزش آنها کمک میکند.
سایر روشهایی که در کنار کنترل استرس میتوانند فرایند درمان ریزش مو را تسریع کنند شامل موارد زیر هستند:
- درمانهای موضعی: یکی از بهترین راهها برای درمان ریزش موی ناشی از استرس، استفاده از ماینوکسیدیل است. این محلول که تأییدیه FDA را دارد، باعث بهبود جریان خون در پوست سر شده و فولیکولهای مو را برای مدت طولانیتری در فاز آناژن نگه میدارد. با این وجود، قطع مصرف ماینوکسیدیل باعث بازگشت ریزش مو میشود. بنابراین استفاده از محصولات حاوی استموکسیدین ارجحیت دارد.
- مصرف ویتامینها و مواد معدنی: کمبود ویتامینها و مواد معدنی میتواند ریزش موی ناشی از استرس را تشدید کند. مصرف آهن (گوشت قرمز، اسفناج)، بیوتین (تخممرغ، آجیل)، ویتامین D (نور خورشید، مکملها)، امگا ۳ (ماهی، بذر کتان) و پروتئین (حبوبات، لبنیات) به تقویت موها و کاهش ریزش آنها کمک میکند.
سخن پایانی
استرس میتواند تأثیر چشمگیری بر سلامت موها داشته باشد و در صورت کنترلنشدن، به ریزش موقت یا حتی مزمن منجر شود. برای کاهش اثرات منفی استرس بر مو، لازم است سبک زندگی متعادلی داشته باشیم و به سلامت جسم و ذهن خود توجه کنیم. ایجاد عادات مثبت مانند استراحت کافی، فعالیتهای آرامشبخش و حفظ تعادل عاطفی میتواند به حفظ سلامت موها کمک کند. اگر ریزش مو شدید یا طولانیمدت شود، مراجعه به پزشک بهترین راه برای یافتن علت و دریافت درمان مناسب خواهد بود.
نوبت شما
آیا تا به حال تجربه ریزش موی ناشی از استرس را داشتهاید؟ استرس چگونه باعث ضعیف شدن ریشه موها میشود و چه کارهایی میتوان برای پیشگیری از آن انجام داد؟ آیا این نوع ریزش مو قابل برگشت است؟ اگر در این زمینه تجربهای دارید، آن را با ما و سایر خوانندگان به اشتراک بگذارید.
منابع
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27538002
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK493186
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7320655
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5330411
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10750333
https://www.forhims.com/blog/stress-hair-loss-take-control
https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/stress-management/expert-answers/stress-and-hair-loss/faq-20057820