آبله مرغان چیست؟ علائم و عوارض + 5 روش درمان آن

اغلب به اشتباه تصور می‌شود که آبله مرغان بیماری دوران کودکی است؛ درصورتی که این بیماری می‌تواند افراد در همه گروه‌های سنی را درگیر کند. اما آبله مرغان در بزرگسالان به‌دلیل عوارض بالقوه آن و زمان بهبودی طولانی‌تر، می‌تواند متفاوت از آنچه که در کودکی اتفاق می‌افتد باشد. به همین دلیل، ما در این مقاله به بررسی آبله مرغان پرداخته‌ایم تا با علائم، عوارض و روش‌های درمان آن آشنا شویم. با ما همراه باشید.

آبله مرغان چیست؟

آبله مرغان یک بیماری به‌شدت مسری بوده و ویروس واریسلا زوستر (VZV) عامل ایجاد آن است. این بیماری بیشتر کودکان را درگیر می‌کند، اما بزرگسالان هم به آن مبتلا می‌شوند. نشانه بارز ابتلا به آبله مرغان بروز بثورات پوستی همراه با تاول‌های قرمز است که خارش شدیدی دارند. پس از گذشت چند روز، این تاول‌ها می‌ترکند و محتویات‌شان بیرون می‌ریزد. این تاول‌ها قبل از بهبودی کامل، پوسته‌پوسته و خشک می‌شوند و دلمه می‌بندند. آبله مرغان معمولاً خفیف بوده و دوره آن ۵ تا ۱۰ روز است؛ اما باید توجه داشت که ابتلا به آبله مرغان در بزرگسالان یا نوجوانان ممکن است مشکلات جدی‌تری را به دنبال داشته باشد.

علائم ابتلا به آبله مرغان

بثورات پوستی و تاول‌های ناشی از آبله مرغان، ۱۰ تا ۲۱ روز پس از قرارگیری در معرض ویروس واریسلا زوستر ظاهر می‌شوند. این ضایعات اغلب بین ۵ تا ۱۰ روز روی پوست باقی می‌مانند. علائمی که ممکن است ۱ تا ۲ روز قبل از بثوارت پوستی بروز کنند، عبارتند از:

• تب
• بی‌اشتهایی
• سردرد
• خستگی و احساس ناراحتی عمومی

بثورات پوستی آبله مرغان بعد از ظهور، سه مرحله را پشت سر می‌گذرانند:

• طی چند روز، برآمدگی‌های برجسته‌ای به نام پاپول روی پوست بروز می‌کنند.
• طی یک روز، تاول‌های کوچک و پر از مایعی به نام وزیکول به وجود می‌آیند، بعد می‌ترکند و ترشحات آن‌ها بیرون می‌ریزد.
• روی تاول‌های ترکیده با پوسته و دلمه پوشانده می‌شود و چند روز طول می‌کشد تا فرد بهبود یابد.

این ویروس تا زمانی مسری است که همه تاول‌ها ترکیده، پوسته‌پوسته شده و دلمه ببندد. این تاول‌ها ممکن است در گلو و چشم‌ها بروز کنند. همچنین ممکن است روی بافت پوشش داخلی مجرای ادراری، واژن و مقعد هم ایجاد شوند.

مراحل آبله مرغان

آبله مرغان ۳ مرحله دارد. اما ممکن است وقتی سایر ضایعات پوستی حالت تاول پیدا کرده یا دلمه بسته‌اند، دانه‌های جدید ظاهر شوند.

مرحله ۱: ظهور دانه‌های کوچک روی پوست

این دانه‌ها می‌توانند:

• روی هر بخشی از بدن ازجمله داخل دهان و اطراف اندام تناسلی بروز کنند و ممکن است دردناک باشند.
• در ناحیه کوچکی باقی بمانند یا گسترش پیدا کنند.
• قرمز، صورتی، هم‌رنگ پوست یا تیره‌تر باشند.
• روی پوست‌های تیره سخت‌تر دیده شوند.

مرحله ۲: تبدیل دانه‌ها به تاول

در این مرحله دانه‌ها پر از مایع شده و به تاول تبدیل می‌شوند. این تاول‌ها خارش شدیدی دارند و ممکن است بترکند.

مرحله ۳: دلمه بستن تاول‌ها

در مرحله سوم پوسته دلمه‌مانندی روی تاول‌ها شکل می‌گیرد. بعضی از این پوسته‌ها فلس‌مانند بوده و برخی از آن‌ها ترشح دارند.

آبله مرغان چگونه انتقال پیدا می‌کند؟

آبله مرغان به‌راحتی منتقل می‌شود. بیشترین میزان سرایت این بیماری یک روز قبل از بروز ضایعات پوستی است. این بیماری از انسان به انسان و در اثر تماس مستقیم با ویروس سرایت می‌کند. اگر شما با تاول‌ها، ترشحات آن‌ها یا بزاق شخص مبتلا به آبله مرغان تماس داشته باشید، ممکن است به این بیماری مبتلا شوید.

این ویروس از طریق بینی و دهان به بدن انسان وارد شده و می‌تواند باعث بروز بیماری شود. همچنین اگر در فاصله نزدیکی با شخص مبتلا باشید که سرفه یا عطسه می‌کند، این بیماری می‌تواند از طریق هوا هم به شما منتقل شود.

مادران مبتلا به آبله مرغان می‌توانند این بیماری را قبل و بعد از زایمان به فرزند خود منتقل کنند.

تنها روش جلوگیری از انتقال این ویروس، جلوگیری از استفاده فرد بیمار و افراد سالم از یک اتاق مشترک یا خانه است که البته در بسیاری از موارد عملی نیست. باید توجه داشت که آبله مرغان از طریق تماس غیرمستقیم منتقل نمی‌شود.

کدام بزرگسالان در معرض خطر ابتلا به آبله مرغان هستند؟

آبله مرغان برای اشخاصی که نسبت به این بیماری ایمنی ندارند، بسیار مسری است. افرادی که قبلاً به آبله مرغان مبتلا شده‌اند، در مقابل آن ایمن هستند و بیمار نخواهند شد، حتی اگر نزدیک شخص مبتلا به این بیماری باشند.

این بیماری می‌تواند برای برخی از افراد خطرناک باشد؛ مخصوصاً:

• زنان باردار
• افراد دارای سیستم ایمنی تضعیف‌شده مثل بیمارانی که شیمی درمانی می‌شوند

اگر شما هم در یکی از این گروه‌ها قرار می‌گیرید و در اطرافتان شخصی مبتلا به آبله مرغان هست، حتی اگر هنوز هیچ علائمی ندارید، باید به پزشک مراجعه کنید. در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهایی را برای کاهش احتمال ابتلا به این بیماری یا کاهش شدت بیماری، در صورت ابتلا، تجویز کند.

تشخیص آبله مرغان

بیشتر اوقات، پزشکان با بررسی ضایعات روی پوست متوجه آبله مرغان می‌شوند. راه‌های دیگر تشخیص این بیماری انجام آزمایش خون یا بررسی نمونه بافت از بخش‌های درگیر پوست است.

۱) واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR)

قابل اطمینان‌ترین روش برای تأیید وجود ویروس واریسلا زوستر (VZV) و آبله مرغان، استفاده از آزمایش PCR روی ضایعات پوستی (تاول‌ها، پوسته‌ها و برآمدگی‌ها) است. تاول‌ها یا دَلمه‌ها بهترین گزینه برای نمونه‌برداری هستند.

۲) آزمایش‌های آنتی بادی (سرولوژی)

آزمایش‌های آنتی‌بادی یا سرولوژی برای بررسی وجود آنتی‌بادی‌های خاص خون یا اندازه‌گیری میزان آن‌ها انجام می‌شود. آنتی‌بادی‌ها یا پادتن‌ها پروتئین‌هایی هستند که سیستم ایمنی برای مقابله با عوامل خارجی از جمله ویروس‌ها و باکتری‌ها می‌سازد.

آنتی بادی‌ها از شما در برابر ابتلا به سایر عفونت‌ها یا تشدید علائم عفونت فعلی محافظت می‌کنند. علاوه بر این، واکسن هم می‌تواند با تحریک سیستم ایمنی، به منظور تولید آنتی بادی‌هایی علیه عامل بیماری‌زا، در محافظت از بدن نقش داشته باشد..

درمان خانگی آبله مرغان

طول دوره بیماری آبله مرغان معمولاً بین ۵ تا ۱۰ روز است. اما اگر این ویروس باعث بروز بثورات پوستی خارش‌دار شده باشد، این زمان ممکن است طولانی به نظر برسد. خوش‌بختانه در طول دورانی که بدن در حال مقابله با بیماری است، می‌توان از برخی از اقدامات خانگی برای کاهش علائم کمک گرفت.

۱) مصرف استامینوفن برای کاهش درد و تب

اگر شما یا کودک‌تان در اثر ابتلا به آبله مرغان تب بالا یا درد دارید، می‌توانید استامینوفن مصرف کنید. همچنین این دارو می‌تواند در تسکین درد ناشی از زخم‌های پوستی یا دهانی مؤثر واقع شود. مصرف استامینوفن برای بیشتر افراد ازجمله زنان باردار و کودکان بالای دو ماه خطری ندارد.

از مصرف مسکن‌های ضدالتهاب مثل ایبوپروفن خودداری کنید. چون اگر به آبله مرغان مبتلا باشید، مصرف این نوع مسکن می‌تواند بیماری شما را بدتر کند. هرگز به کودکان کمتر از ۱۶ سال آسپرین ندهید؛ چراکه این دارو می‌تواند باعث بروز عارضه شدیدی به نام سندرم ری (Reye’s syndrome) شود. این سندرم عارضه نادری است که باعث تورم مغز و اختلال در عملکرد کبد شده و در صورت عدم درمان به‌موقع، می‌تواند منجر به مرگ بیمار شود.

۲) مصرف داروهای ضدویروس

داروهای ضدویروس مانند آسیکلوویر می‌توانند شدت بیماری را کاهش دهند. این داروها توانایی از بین بردن ویروس را ندارند اما از تکثیر آن جلوگیری می‌کنند. پزشکان معمولاً داروهای ضدویروس را برای بزرگسالان یا نوجوانان بالاتر از ۱۴ سال تجویز می‌کنند. البته این در شرایطی است که نهایتاً ۲۴ ساعت پس از بروز اولین دانه‌ها روی پوست، مصرف این داروها شروع شود؛ چراکه در غیر این صورت احتمالاً تأثیر چندانی نخواهند داشت.

داروهای ضد ویروس به‌خصوص در موارد شدید آبله مرغان در بزرگسالان، ازجمله افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند و زنان باردار مفید هستند. این داروها همچنین برای درمان آبله مرغان در نوزادان هم تجویز می‌شوند.

۳) از خاراندن دانه‌ها اجتناب کنید

اگرچه خاراندن ضایعات پوستی ناشی از این بیماری وسوسه‌کننده است؛ اما امکان دارد شما را در معرض خطر ابتلا به عفونت باکتریایی پوستی قرار دهد یا باعث ایجاد اسکار یا جای زخم شود. برای تسکین خارش پوست، این نکات را رعایت کنید:

• به آرامی به پوست خود ضربه بزنید.
• با آب خنک و جو دوسر حمام کنید. پوست‌تان را به‌آرامی یا به‌صورت ضربه‌ای خشک کرده و حوله را روی پوست‌تان نکشید.
• لباس‌های نخی گشاد بپوشید تا پوست‌تان بتواند نفس بکشد.
• روی نقاط خارش‌دار پوست خود لوسیون کالامین بزنید.
• برای کاهش علائم خود از آنتی‌هیستامین‌های بدون نسخه، برای مثال دیفن هیدرامین، استفاده کنید.

۴) خودتان را خنک نگه دارید

تعریق و گرما باعث تشدید خارش می‌شوند. برای تسکین خارش پوست‌تان از یک حوله خیس و خنک روی نواحی خارش‌دار استفاده کنید.

۵) آب بدن‌تان را حفظ کنید و هیدراته بمانید

مقدار زیادی مایعات بنوشید تا به بدن‌تان کمک کنید هر چه سریع‌تر ویروس را از بین ببرد. با این کار از کم آبی بدن‌تان هم جلوگیری می‌کنید. اگر خودتان یا کودک‌تان در ناحیه دهان دچار آبله مرغان شدید، به جای نوشیدنی‌های شیرین و آب گازدار، آب بنوشید. بستنی یخی بدون قند هم انتخاب خوبی است.

نکته: از مصرف غذاهای تند و شور اجتناب کنید؛ چراکه باعث ایجاد زخم در دهان‌تان می‌شود.

خارش ناشی از آبله مرغان چه مدت طول می‌کشد؟

پس از گذشت 3 تا 4 روز، از شدت این خارش‌ها کاسته می‌شود و احساس بهتری خواهید داشت. بعد از یک هفته، روی تاول‌های ترکیده پوسته‌ای تشکیل می‌شود و در این هنگام خارش به‌طور کلی از بین می‌رود.
در هنگام ابتلا به آبله مرغان، از خاراندن تاول‌ها خودداری کنید. زیرا این کار باعث پخش میکروب‌ها روی سطح پوست و درنتیجه ایجاد عفونت می‌شود. در این دوران بهتر است ناخن‌های خود را کوتاه کنید تا درصورت خاراندن پوست آسیبی به آن نرسد.

عوارض بالقوه آبله مرغان در بزرگسالان

بزرگسالانی که آبله مرغان می‌گیرند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به عوارض مختلف، به‌خصوص پنومونی (عفونتی که باعث التهاب ریه می‌شود) هستند. دکتر کلمنتس، رییس دپارتمان پزشکی جامعه و خانواده دانشکده پزشکی فینبرگ دانشگاه نورث وسترن شیکاگو، می‌گوید: «پنومونی ناشی از آبله مرغان می‌تواند بسیار جدی باشد. پنومونی ویروسی به‌دلیل نحوه رفتار ویروس به‌راحتی قابل درمان نیست. برای درمان این بیماری می‌توان تا اندازه معینی از داروهای ضدویروسی استفاده کرد، اما این داروها معمولاً خیلی مؤثر نیستند.»

این نوع پنومونی معمولاً به‌سرعت پیشرفت کرده و بدتر می‌شود. اما طبق گفته کلمنتس، خوش‌بختانه  امروزه به‌ندرت شاهد بروز این مشکل هستیم.

کلمنتس می‌گوید: «نگرانی بزرگ دیگر این است که خانم‌های باردار در صورت ابتلا به این بیماری می‌توانند عوارض آن را به فرزندشان منتقل کنند.» ابتلا به آبله مرغان در اوایل بارداری، می‌تواند باعث وزن کم نوزاد یا نقص‌هایی مثل ناهنجاری‌های اندام‌های حرکتی (دست‌ها و پاها) در هنگام تولد شود.

اگر شما بلافاصله قبل یا بعد از زایمان دچار آبله مرغان شوید، این بیماری می‌تواند به عنوان یک عفونت تهدیدکننده زندگی به نوزادتان هم انتقال یابد.

عوارض آبله مرغان در دوران بارداری

از هر ۱۰ زن باردار، ۹ نفر در مقابل آبله مرغان ایمنی دارند. اگرچه، قرارگیری در معرض آبله مرغان در دوران بارداری شایع است، اما زنان کمی در دوران بارداری به این بیماری مبتلا می‌شوند (تقریباً از هر ۱۰۰۰ زن باردار، ۳ نفر عوارض ناشی از آبله مرغان را تجربه می‌کنند).

اگر برای اولین بار در دوران بارداری به آبله مرغان مبتلا شده‌اید، ممکن است شدت بیماری شما با شرایطی همچون پنومونی، هپاتیت (التهاب کبد) و التهاب بافت مغز (آنسفالیت) افزایش یابد. درصورتی که ابتلا به آبله مرغان در ۲۰ هفته اول بارداری اتفاق بیفتد، خطر ابتلای کودک به سندرم واریسلای مادرزادی وجود دارد که باعث بروز برخی ناهنجاری‌ها در نوزاد می‌شود. بعد از هفته بیستم بارداری، این خطر کاهش پیدا می‌کند.

عوارض این بیماری در نوزاد و جنین عبارتند از:

• جای زخم روی پوست، نقص بینایی، کوچکی دست و پا و ناهنجاری‌های عصبی (اگر مادر در ۲۰ هفته اول بارداری به این بیماری مبتلا شود)
• ابتلا به زونا در چند سال اول زندگی (اگر مادر بین هفته ۲۰ تا ۳۶ بارداری به این بیماری مبتلا شده باشد)
• ابتلای نوزاد به آبله مرغان (اگر مادر ۴ هفته قبل از زایمان دچار این بیماری شود)
• بروز عوارض شدیدتر برای نوزاد (اگر مادر طی ۷ روز پس از زایمان به این بیماری مبتلا شود)

نکته: زونا در افرادی بروز می‌کند که قبلاً دچار آبله مرغان شده باشند، اما به نظر نمی‌رسد عوارضی برای جنین ایجاد کند.

واکسن آبله مرغان

بهترین روش پیشگیری از آبله مرغان دریافت واکسن این بیماری است. همه مردم ازجمله کودکان، نوجوانان و بزرگسالان، اگر تاکنون به آبله مرغان مبتلا نشده‌اند یا واکسن نزده‌اند، باید اقدام به دریافت دو دوز واکسن آبله مرغان کنند.

بیشتر افرادی که این واکسن را می‌زنند، آبله مرغان نمی‌گیرند. اگر فرد واکسینه‌شده آبله مرغان بگیرد، علائم آن معمولاً خفیف‌تر است و بیماری او بدون بثورات پوستی یا با تعداد کمی از آن‌ها همراه خواهد بود (ممکن است فقط چند لکه قرمز کوچک باشد). همچنین بیماری در این فرد می‌تواند با تب پایین یا بدون تب باشد.

واکسن آبله مرغان تقریباً از بروز تمام موارد شدید این بیماری پیشگیری می‌کند.

چه افرادی نباید واکسن آبله مرغان بزنند؟

افرادی که این شرایط را دارند، نباید واکسن آبله مرغان بزنند:

• در زمان دریافت واکسن، بیمار هستند.
• باردار هستند (زنان نباید تا ۱ ماه پس از دریافت واکسن آبله مرغان باردار شوند).
• واکنش آلرژیک به ژلاتین، آنتی‌بیوتیک نئومایسین، یا دوز قبلی واکسن آبله مرغان داشته‌اند.
• پیوند عضو داشته‌اند.

این افراد باید درباره دریافت واکسن آبله مرغان با پزشک خود مشورت کنند:

• بیمارانی که تحت شیمی درمانی یا پرتودرمانی سرطان هستند.
• افرادی که داروهای استروئیدی یا سایر داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مصرف می‌کنند.
• افراد مبتلا به ایدز یا سایر بیماری‌هایی که سیستم ایمنی را به مخاطره می‌اندازند.
• افرادی که به‌تازگی خون یا سایر فرآورده‌های خونی را دریافت کرده‌اند.

تفاوت بین آبله مرغان و زونا چیست؟

زونا و آبله مرغان به هم شباهت دارند و عامل هر دو یک نوع ویروس است. با این حال، زونا معمولاً فقط در یک بخش از بدن بروز می‌کند. افرادی به زونا مبتلا می‌شوند که در سال‌های قبل‌تر به آبله مرغان دچار شده باشند.

ویروس زونا قابلیت انتقال بسیار بالایی دارد. این ویروس ممکن است از طریق تماس با ترشحات یا بثورات پوستی شخص مبتلا به زونا منتقل شده و باعث بروز آبله مرغان شود. هرچند باید توجه داشت که امکان ابتلا به زونا در اثر تماس با فرد مبتلا به آبله مرغان وجود ندارد.

سخن پایانی

بیشتر موارد ابتلا به آبله مرغان در مدت ۲ هفته بهبود پیدا می‌کنند؛ با این وجود، آبله مرغان در بزرگسالان می‌تواند شدیدتر از کودکان باشد. لازم به ذکر است که روش‌های درمانی خانگی برای کمک به کاهش خارش بثورات پوستی ناشی از این بیماری مؤثر هستند؛ به‌عنوان مثال مصرف آسیکلوویر به کاهش علائم کمک می‌کند. با این وجود، واکسن‌زدن بهترین راه‌حل برای محافظت از خود در مقابل ابتلا به آبله مرغان است.

از تجربه خودتان بگویید

ممکن است شما هم در اطرافتان افرادی را دیده باشید که به آبله مرغان مبتلا شده‌اند. حتی ممکن است خودتان نیز به این بیماری دچار شده باشید. اگر چنین است، چه کارهایی برای درمان سریع‌تر یا کاهش علائم آبله مرغان انجام داده‌اید؟ اگر در این زمینه اطلاعاتی دارید با ما به اشتراک بگذارید.

تیم نویسندگان

شهره اسمعیلی

شهره اسمعیلی دانش‌آموخته رشته زیست‌شناسی سلولی-مولکولی گرایش میکروبیولوژی از دانشگاه تهران است. او پس از اخذ مدرک کارشناسی به کشور آلمان مهاجرت نموده و در رشته بیوشیمی در دانشگاه Ludwig Maximillian University of Munich (LMU) در مقطع کارشناسی ارشد به تحصیل پرداخت. وی به‌مدت سه سال سابقه کار در مؤسساتی همچون Helmholtz Diabetes Center (HDC) وBavarian NMR Center (BNMRZ) در مونیخ آلمان را دارد. در HDC او روی پروژه potential mechanisms of exercised-induced improvements on diabetic dyslipidemia کار می‌کرد. در BNMRZ او در گروه Biomolecular NMR spectroscopy و در پروژه تحقیقاتیinvestigation of biomolecular structure of the hepatitis B virus مشارکت نمود. نتیجه همکاری او با گروه Biomolecular NMR Spectroscopy انتشار مقاله‌ای تحت عنوان « Introducing adjuvant-loaded particulate hepatitis B core antigen as an alternative therapeutic hepatitis B vaccine component » در ژورنال JHEP reports در سال 2024 شد.

مقالات:
https://doi.org/10.1016/j.jhepr.2023.100997

دکتر مهدیه بهشادفر

• میکرونیدلینگ: راهکاری کم‌تهاجم برای بهبود مشکلات پوستی و جوان‌سازی
• کانسیلر چیست و چگونه باید از آن استفاده کرد؟
• پرایمر: انواع، مزایا و نحوه استفاده از آن
• انواع ویتامین‌های گروه ب و نقش آن‌ها در سلامت بدن