سینوزیت و چگونگی پیشگیری و درمان عفونت سینوس

شاید همه ما سردردی مبهم را پس از بیرون رفتن با موی خیس یا قرارگرفتن صورتمان در معرض باد تجربه کرده باشیم. دردی که ممکن است شقیقه‌ها، گونه‌ها و حتی اطراف چشم‌ها را هم درگیر کند. اغلب افراد معمولاً چنین دردی را به سینوزیت نسبت می‌دهند. اما اگر مشکل، واقعاً سینوزیت باشد، به همین علائم ختم نمی‌شود. علائمی که پس از این بروز می‌کنند، می‌توانند به مراتب ناخوشایندتر باشند. پس لازم است بدانیم دقیقاً سینوزیت چیست و چگونه می‌توانیم مشکل را حل کنیم. با ما همراه باشید.

سینوزیت چیست؟

سینوزیت در واقع التهاب سینوس‌ها است که در اثر عفونت باکتریایی، عفونت ویروسی یا قارچی ایجاد می‌شود. اما سینوس چیست؟ سینوس‌ها حفره‌های پر از هوایی هستند که در ساختار استخوانی گونه‌ها، پشت پیشانی و ابروها، هر دو سمت پل بینی، پشت بینی و مستقیماً در مقابل مغز واقع شده‌اند.

افرادی که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند، بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به عفونت سینوس قارچی یا باکتریایی قرار دارند. این در حالی است که افراد مبتلا به آلرژی ممکن است “عفونت سینوسی قارچی آلرژیک” داشته باشند. به‌طور معمول عفونت سینوس حاد اغلب 3 تا 8 هفته طول می‌کشد. عفونت سینوس که بیش از 8 هفته طول بکشد، مزمن قلمداد می‌شود.

لازم به ذکر است عدم درمان عفونت در حفره‌های سینوسی نزدیک مغز، می‌تواند زندگی شما را به خطر بیاندازد. در موارد نادری حتی ممکن است عفونت به مغز هم برسد.

چه عاملی باعث سینوزیت می‌شود؟

وقتی عفونت سینوس رخ می‌دهد، بافت‌های سینوس متورم می‌شوند. این امر منجر به جمع شدن مخاط در سینوس‌ها و در نتیجه ایجاد درد و ناراحتی می‌‎شود. همان‌طور که گفته شد، سینوس‌ها حفره‌های پر از هوایی هستند که در استخوان‌های صورت قرار داشته و جزئی از بخش فوقانی مجرای تنفسی محسوب می‌شوند. این فضاها از بینی تا گلو ادامه دارند.

عفونت سینوس می‌تواند در اثر هر عاملی که مانع از تخلیه‌سینوس‌ها شود، ایجاد گردد. نظیر:

• سرماخوردگی
• تب یونجه
• قرارگرفتن در معرض آلرژن‌ها (ترکیبات حساسیت‌زا)
• رینیت غیرآلرژیک (التهاب بافت‌ بینی که منجر به عطسه، احتقان بینی، آبریزش بینی یا ترشح پشت حلق می‌شود؛ بدون اینکه علت مشخصی داشته باشد.)
• تغییرات در فشار هوا

طبق اعلام مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌‌‌های آمریکا (CDC)، از هر 10 عفونت سینوس در بزرگسالان، 9 مورد توسط ویروس‌ها ایجاد می‌شوند.

کاهش خطر ابتلا به عفونت سینوس

برای کاهش خطر ابتلا به عفونت سینوس لازم است:

• دستان خود را مرتباً بشویید؛ به‌خصوص پس از حضور در مکان‌های شلوغ مثل وسایل حمل و نقل عمومی.
• مطابق جدیدترین توصیه‌های ایمن‌سازی و واکسیناسیون پیش بروید.
• ارتباط خود با افرادی که به سرماخوردگی یا سایر عفونت‌های تنفسی مبتلا هستند را کم کنید.
• از سیگار کشیدن و قرار گرفتن در معرض دود سیگار جداً اجتناب کنید.
• از دستگاه‌های بخور یا رطوبت‌ساز مناسب استفاده کنید.
• از دستگاه‌های دست‌خشک‌کن در سرویس‌های بهداشتی عمومی استفاده نکنید. (دستان خود را پس از شست‌وشو، با دستمال کاغذی خشک کنید.)
• اگر احساس سرماخوردگی می‌کنید برای کاهش بروز عوارضی مانند سینوزیت، استراحت کنید.

علائم سینوزیت چیست؟

تمام افرادی که دچار عفونت سینوس می‌شوند، لزوماً تمام علائم آن را بروز نمی‌دهند. شدت علائم نیز در افراد مختلف متفاوت است. با این وجود علائم رایج آن در اغلب افراد دیده می‌شود.

علائم شایع سینوزیت عبارتند از:

• گرفتگی بینی
• از دست دادن حس بویایی
• تخلیه مخاط از بینی به گلو
• ترشحات سبزرنگ بینی
• حساسیت به لمس در زیر چشم یا روی پل بینی
• درد ملایم تا شدید در پیشانی یا شقیقه‌ها
• سرفه
• تب
• بو یا طعم بد دهان
• خستگی

چگونه سینوزیت تشخیص داده می‌شود؟

پزشک ممکن است در مورد علائم شما بپرسد. میزان حساس شدن نواحی سینوسی را بررسی کرده و در طی معاینه فیزیکی به داخل بینی نگاه کند.

روش‌های تشخیص سینوزیت مزمن عبارتند از:

• تصویربرداری. تصاویر گرفته‌شده با یکی از روش‌های CT یا MRI می‌توانند جزئیات سینوس‌ها و ناحیه بینی را نشان دهند. این تصاویر به تشخیص التهاب عمیق یا انسداد فیزیکی مانند پولیپ، تومور یا قارچ کمک می‌کنند. تشخیص این موارد ممکن است با استفاده از اِندوسکوپ بینی دشوار باشد.
• معاینه سینوس‌ها. پزشک با استفاده از اندوسکوپ (یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر، مجهز به دوربین و لامپ، که وارد بینی می‌شود) داخل سینوس‌ها را می‌بیند. این روش می‌تواند به پزشک کمک کند تا انحراف سپتوم (استخوان و غضروف بینی)، پولیپ یا تومور را شناسایی کند.
• تست آلرژی. اگر پزشک حدس بزند که سینوزیت در اثر آلرژی ایجاد شده است، امکان دارد آزمایش پوستی آلرژی را توصیه کند. این تست ایمن و سریع است و می‌تواند به شناسایی آلرژنی که مسئول شعله‌ور شدن علائم سینوزیت است کمک کند.

عفونت سینوس معمولاً چقدر طول می‌کشد؟

سینوزیت اگر مزمن شود می‌تواند تا مدت زیادی باقی بماند. اما در حالت عادی، عفونت سینوس شباهت زیادی به سرماخوردگی دارد. علائم عفونت سینوس به طور میانگین بیش از 10 روز طول نمی‌کشد، این در حالی است که سینوزیت مزمن ممکن است 12 هفته یا بیشتر طول بکشد.

اغلب عفونت‌های سینوسی (به این دلیل که باکتریایی یا قارچی نیستند) خودبه‌خود بهتر می‌شوند؛ یعنی عملکرد ذاتی سیستم ایمنی برای رفع آن‌ها کافی است.

نکته: آنتی‌بیوتیک‌ها هیچ تأثیری در بهبود عفونت‌های سینوسی ناشی از ویروس یا عوامل محرک موجود در هوا مانند دود سیگار ندارند. البته راهکارهایی وجود دارد که در تسریع روند بهبود مؤثر باشد.

چگونه تشخیص دهیم درگیر سینوزیت باکتریایی شده‌‌ایم یا سینوزیت ویروسی؟

بارزترین تفاوت عفونت ویروسی با عفونت باکتریایی سینوس، مدت زمان پایداری علائم سینوزیت و نحوه تغییر شدت این علائم است.

در صورتی که علائم شما طی یک هفته برطرف شد، به احتمال زیاد دچار سینوزیت ویروسی شده‌اید. اما در مورد سینوزیت باکتریایی، علائم معمولاً طولانی‌تر می‌شوند و 10 روز یا بیشتر باقی می‌مانند.

علاوه بر این در اکثر افراد، علائم سینوزیت ویروسی، با گذر زمان بهتر می‌شوند، اما علائم سینوزیت باکتریایی با گذشت روزها بدتر و شدیدتر می‌شوند.

راهکارهای مؤثر در بهبود و درمان سینوزیت

هرقدر سینوزیت سبک‌تر باشد و از شروع علائم زمان کوتاه‌تری گذشته باشد، با روش‌های ساده‌تری قابل کنترل و درمان است. اما اگر سیستم ایمنی بدن این عفونت را مهار نکند و شما نیز با روش‌های خانگی موفق به درمان آن نشوید، باید برای پیشگیری از مزمن شدن عفونت سینوس و تشدید علائم، به پزشک مراجعه کنید. در ادامه روش‌هایی برای کنترل و پاکسازی عفونت سینوس را می‌خوانید.

1) مایعات زیاد بنوشید

برای کمک به بیرون رفتن ویروس از بدن، مطمئن شوید که مایعات کافی می‌نوشید و بدن‌تان به اندازه کافی هیدراته شده است. به این منظور حداقل هر دو ساعت یک بار یک لیوان آب یا نوشیدنی طبیعی بنوشید.

این مورد شاید بسیار ساده به نظر برسد، اما هیچ واکنشی در بدن بدون وجود آب کافی انجام نمی‌شود. سیستم ایمنی نیز برای پاکسازی سینوس‌ها از میکروب و عوامل محرک التهاب، نیازمند آب کافی است.

2) غذاهایی بخورید که سیستم ایمنی بدن‌تان را تقویت کند

برای مبارزه با ویروس، غذاهای تقویت‌کننده سیستم ایمنی مانند سیر، زنجبیل و پیاز را به وعده‌های غذایی خود اضافه کنید. برای بهره‌بردن از حداکثر خواص دارویی سیر، سازمان جهانی بهداشت توصیه می‌کند هر فرد روزانه 2 تا 5 گرم سیر تازه یا 300 تا 1000 میلی‌گرم عصاره سیر مصرف کند.

نوشیدن چای زنجبیل را نیز فراموش نکنید. عسل خام هم به این دلیل که سرشار از آنتی آکسیدان بوده و خاصیت ضدباکتری و ضدقارچ دارد، به عملکرد سیستم ایمنی و نیز هدایت عوامل التهابی به ناحیه درگیر عفونت کمک می‌کند.

3) محیط اطراف‌تان را مرطوب نگه دارید

سعی کنید سینوس‌های خود را مرطوب نگه دارید، زیرا این کار می‌تواند باعث کاهش فشار آن‌ها شود. در ادامه چندین راهکار برای هیدارته نگه داشتن سینوس‌ها ذکر شده است:

• شب‌ها، برای جلوگیری از گرفتگی شبانه بینی از یک دستگاه بخور استفاده کنید.
• در طول روز و قبل از خواب از اسپری بینی سالین استفاده کنید. این اسپری‌ها را می‌توانید از داروخانه‌ها تهیه کرده و چندین بار در روز برای برطرف کردن انسداد بینی از آن‌ها استفاده نمایید.
• سینوس‌های خود را در معرض بخار قرار دهید. دوش آب گرم بگیرید و در هوای مرطوب تنفس کنید. همچنین می‌توانید بخور دهید، برای این کار کافی است یک کاسه را با آب جوش پر کرده و به مدت 10 دقیقه سرتان را روی آن خم کنید و بخار را به درون مجاری تنفسی‌تان بکشید. سرتان و کاسه را با یک حوله‌ی ضخیم بپوشانید و بینی خود را 25 سانتی متر بالاتر از سطح آب نگه دارید.

4) انسداد سینوس‌ها را با استفاده از اسانس‌های روغنی برطرف کنید

اسانس‌های روغنی مثل روغن اکالیپتوس می‌توانند به برطرف کردن گرفتگی سینوس‌ها‌ و تخلیه مخاط‌ آن‌ها کمک کنند. مطالعات نشان داده‌اند ماده مؤثره اصلی در روغن اکالیپتوس -سینئول- می‌تواند در تسریع بهبود افراد مبتلا به سینوزیت حاد مؤثر باشد.

چند قطره اسانس روغنی اکالیپتوس را در ظرفی حاوی آب جوش ریخته و آن را بخور دهید. بخور دادن به این روش بیشتر به پاکسازی سینوس‌ها کمک می‌کند.

5) بینی خود را شست‌وشو کنید

شست‌وشوی بینی فرایندی است که اغلب برای تسکین علائم سینوزیت مورد استفاده قرار می‌گیرد. طبق تحقیقات اخیر، استفاده از نتی‌پات به همراه محلول آب نمک می‌تواند به شما در خلاص شدن از شر برخی علائم سینوزیت مزمن کمک کند.

برای استفاده درست از نتی‌پات، سعی کنید دستورالعمل‌های ارائه شده به همراه آن را به دقت مطالعه کنید. دستورالعمل‌های کلی به این منظور عبارتند از:

1. ظرف را با محلول آب نمک (سالین) پر کنید.
2. سر خود را با زاویه 45 درجه روی سینک خم کنید.
3. لوله ظرف را در سوراخ بینی بالایی خود قرار دهید. سپس با دقت محلول آب نمک را درون سوراخ بینی‌تان بریزید تا از سوراخ بینی پایینی خارج شود.
4. این مرحله را برای سوراخ بینی دیگر نیز تکرار کنید.

سعی کنید پس از هر بار استفاده از نتی‌پات، آن را کاملاً تمیز کنید. به این منظور فقط از آب مقطر استفاده کنید چرا که ممکن است آب شیر حاوی آلودگی‌هایی مانند باکتری یا انگل بوده و وضعیت شما را بدتر کند.

در صورتی که مطمئن نیستید می‌توانید نتی‌پات خود را به طور کامل پاک کنید یا استفاده از آن برایتان دشوار است، از سرم شست‌وشو یا محلول آب نمک نرمال، به شیوه معمولی استفاده کنید.

6) برای تسکین درد صورت از کمپرس گرم استفاده کنید

گرما و رطوبت می‌تواند تأثیر به‌سزایی در تسکین درد سینوس داشته باشد. برای کاهش درد صورت، 15 دقیقه دراز بکشید و حوله‌های گرم و مرطوب را روی پل بینی، گونه‌ها و چشم‌هایتان قرار دهید. این کار همچنین به باز شدن مجاری بینی و پاک‌سازی آن‌ها نیز کمک می‌کند.

7) از بخور پونه استفاده کنید

بخور پونه کمک زیادی به پاکسازی حفره‌های سینوس از عفونت و مخاط اضافی می‌کند. برای این منظور یک ظرف حاوی چهار لیوان آب را روی شعله قرار دهید؛ هنگامی که آب شروع به جوشیدن کرد، سه قاشق غذاخوری برگ پونه خشک شده به آن اضافه کنید. شعله را کم کرده و پس از پنج دقیقه بخور دهید. بهتر است به مدت 20 دقیقه بخور پونه را ادامه دهید. سپس چند ساعت بعد، دو مرتبه این کار را تکرار کنید. معمولاً پس از مرتبه دوم که بخور می‌دهید، سینوس‌ها تا حد قابل توجهی تخلیه خواهند شد.

نکته: در طول مدت بخور دادن، چشمان خود را با چشم‌بند خواب یا با یک پارچه نخی و تمیز بپوشانید. حرارت بخار بالاست و در صورتی که چشم‌ها را نپوشانید، به آن‌ها آسیب می‌رساند.

8) از داروهای بدون نسخه استفاده کنید

اگر با وجود درمان‌های خانگی بیماری شما هنوز تسکین پیدا نکرده است، از یک دکتر داروساز بخواهید یک داروی بدون نسخه به شما توصیه کند. داروهای ضداحتقان، نظیر سودوافدرین، می‌توانند با انقباض رگ‌های خونی علائم سینوزیت را کاهش دهند. این کار به کاهش التهاب و تورم کمک کرده و می‌تواند در بهبود جریان تخلیه سینوس‌ها مؤثر واقع شود.

درد ناشی از ایجاد فشار در مجاری بینی ممکن است با استفاده از یکی از موارد زیر تسکین یابد:

• آسپرین
• استامینوفن
• ایبوپروفن

چنانچه گرفتگی بینی در اثر یک واکنش آلرژیک ایجاد شده باشد، آنتی هیستامین‌ها ممکن است به رفع التهاب کمک کنند.

هنگام مصرف داروهای بدون نسخه همیشه به توصیه‌های داروساز و دستورالعمل‌های موجود در بسته‌بندی توجه کنید.

9) به پزشک مراجعه کنید

بعید است که پزشکی برای درمان عفونت سینوس جز در موارد مزمن و عفونت باکتریایی سینوس، آنتی‌بیوتیک تجویز کند. پزشک باید تشخیص دهد عفونت سینوس شما ناشی از باکتری است یا ویروس. او این کار را به شیوه زیر انجام می‌دهد:

• درباره علائم شما می‌پرسد.
• معاینه فیزیکی انجام می‌دهد.
• از داخل بینی‌تان نمونه کوچکی می‌گیرد.

آموکسی‌سیلین یکی از داروهایی است که به‌طور معمول برای عفونت‌های سینوس حاد تجویز می‌شود. برای درمان عفونت‌های سینوسی باکتریایی نیز پزشکان اغلب آﻣﻮﻛﺴﻲ ﺳﻴﻠﻴﻦ ﻛﻼووﻻﻧـﺎت (کوآموسی‌کلاو) را تجویز می‌کنند. بسته به نوع آنتی‌بیوتیک‌ها، این داروها باید بین 3 تا 28 روز مصرف شوند. سعی کنید مصرف دارو را تا زمانی که پزشک تجویز کرده است، ادامه دهید. حتی اگر احساس کردید علائم شما بهبود یافته، زودتر از موعد مقرر مصرف داروها را قطع نکنید. مصرف ناقص و خودسرانه آنتی‌بیوتیک باعث ایجاد مقاومت دارویی و ظهور سویه‌های باکتریایی مقاوم به آنتی‌بیوتیک می‌شود. چنین مسئله‌ای می‌تواند بشر را به دوران سیاه پیش از کشف آنتی‌بیوتیک‌ها بازگرداند که مرگ و میر در اثر ساده‌ترین بیماری‌ها رایج بود.

10) استراحت کنید

به طور کلی درمان سینوزیت مدتی طول می‌کشد. برای اینکه بدن شما توانایی مقابله با عفونت را داشته باشد، بهتر است استراحت و خواب کافی داشته باشید.

چه زمان باید برای درمان عفونت سینوسی کمک بگیریم؟

در صورت مشاهده شرایط زیر در فرد مبتلا به عفونت سینوس، بهتر است از یک متخصص کمک بگیرید:

• تب بالاتر از 38 درجه سانتی‌گراد.
• علائمی که بیش از 10 روز ادامه داشته باشند.
• علائمی که رو به وخامت می‌روند.
• علائمی که با داروهای بدون نسخه بهتر نمی‌شوند.
• بروز چندین‌باره عفونت سینوس در طول سال گذشته.

اگر عفونت سینوس شما 8 هفته یا بیشتر طول بکشد، یا در سال، بیش از چهار بار به عفونت سینوسی مبتلا شوید، ممکن است به سینوزیت مزمن دچار شده باشید. شایع‌ترین علل سینوزیت مزمن عبارتند از:

• آلرژی ها
• پولیپ بینی
• عفونت مجرای تنفسی

درمان سینوزیت

پزشک ممکن است داروهای زیر را برای درمان سینوزیت تجویز کند:

• اسپری یا قطره بینی استروئیدی: برای کاهش تورم در سینوس‌ها
• آنتی‌هیستامین‌ها: در صورت ابتلا به آلرژی
• آنتی‌بیوتیک‌ها: اگر عفونت باکتریایی باعث بروز علائم شما شده باشد و شما حال خوبی نداشته باشید یا در خطر بروز عوارض باشید (اما معمولاً نیازی به تجویز آنتی‌بیوتیک نیست، چون سینوزیت اغلب توسط ویروس‌ها ایجاد می‌شود).

ممکن است لازم باشد اسپری یا قطره بینی استروئیدی را برای چند ماه مصرف کنید. این داروها گاهی خود باعث ایجاد تحریک، گلودرد یا خونریزی بینی می‌شوند. بنابراین لازم است درباره عوارض احتمالی و نحوه واکنش به هر عارضه از پزشک خود بپرسید.

اگر سینوزیت شما با درمان‌های فوق کنترل نشود، معمولاً پزشک برای بررسی بهتر سینوس‌ها از سی‌تی اسکن استفاده می‌کند. با توجه به نتایج بررسی، ممکن است برای اصلاح مشکلات ساختاری در سینوس‌ها نیاز به انجام جراحی باشد. داشتن پولیپ و یا عفونت قارچی مواردی هستند که احتمال نیاز به جراحی را افزایش می‌دهند.

جمع‌بندی

عفونت‌های سینوس به شدت رایج هستند. اغلب اوقات علائم بیماری طی 10 روز خودبه‌خود برطرف می‌شود. در برخی موارد داروهای بدون نسخه و درمان‌های طبیعی نیز می‌توانند در تسکین علائم سینوزیت نقش مؤثری داشته باشند. اگر علائم بیماری در شما بیشتر از 10 روز طول کشید حتماً به پزشک مراجعه کنید.

همچنین در صورتی که متوجه شدید علائم شما با گذر روزها در حال تشدید هستند، حتماً پیش از اینکه 10 روز متظر بمانید، به پزشک مراجعه کنید. این مسئله می‌تواند نشان‌دهنده عفونت باکتریایی و نیازمند داروهای نسخه‌ای باشد.

تجربه شما درباره سینوزیت

شما چه تجربه‌ای از این بیماری دارید؟ کدام روش‌های درمانی یا اقدامات پیشگیرانه و مراقبتی، به شما در رفع سینوزیت کمک کرده‌اند؟ تجربیات‌تان را در این زمینه، با ما و دیگران به اشتراک بگذارید. همچنین اگر در این مورد پرسشی دارید، می‌توانید مطرح کنید تا کارشناسان ما پاسخگوی شما باشند.