وقتی خودتان را در آینه می‌بینید به چه چیزی فکر می‌کنید؟ آیا از بدن خود احساس رضایت می‌کنید یا آرزو می‌کنید که ای‌کاش فرم بدن شما به گونه‌ای دیگر بود؟ اگر چنین است، شما تنها نیستید. افراد بسیار زیادی بخشی از ظاهرشان را دوست ندارند و در آرزوی تغییر آن هستند. آیا تا به حال اتفاق افتاده است که دیگران در حضور شما درباره احساس نارضایتی‌ای که نسبت به ظاهر خود دارند صحبت کنند؟ هنگامی که فردی در مورد بدن و ظاهرش، نظری را ابراز می‌کند، در واقع در حال صحبت از تصویر بدن خود است.
عجیب اما تقریباً غیر ممکن است که هرکدام از ما روزی را بدون فکرکردن یا حتی شنیدن درباره این موضوع بگذرانیم و البته که این چالش می‌تواند در درازمدت بسیار آزاردهنده و آسیب‌رسان باشد. اما چرا بسیاری از ما از تصویر بدنی منفی رنج می‌بریم و دچار شرم از بدن هستیم؟ این نارضایتی از کجا نشأت می‌گیرد؟ آیا این مسئله فقط نوعی تبلیغات رسانه‌ای است یا یک مشکل جسمی و روحی واقعی که باید به آن پاسخ دهیم و آن را جدی بگیریم؟
با ما همراه باشید تا با مفهوم تصویر بدن، جنبه‌های متفاوت آن و اهمیت و چگونگی داشتن تصویر بدنی مثبت آشنا شوید.
تصویر بدن چیست؟
تصویر بدن ، تصویر بدنی یا Body Image تصوری است که هر شخص از فیزیک بدن خود دارد و مهم‌تر از آن، در واقع، همه افکار و احساساتی است که فرد هنگامی که در آینه نگاه می‌کند یا زمانی که خود را در ذهنش تصور می‌کند، نسبت به ظاهر خود دارد.
واضح است که تمام افراد دارای تصویر بدن هستند، اما توجه به این نکته ضروری است که این احساسات می‌توانند مثبت، منفی یا ترکیبی از هر دو باشند و تحت تأثیر عوامل فردی و محیطی قرار بگیرند.
جنبه‌های مختلف تصویر بدن
تصویر بدن از چهار جنبه متفاوت قابل تعریف است. شناخت این جنبه‌ها به شما کمک می‌کند در ایجاد و حفظ تصویر مثبت بدنی، آگاهانه پیش بروید.
1) نحوه‌ای که خود را می‌بینید (ادراکی)
ظاهر شما همیشه آن چیزی نیست که خودتان باور کرده‌اید. برای مثال، ممکن است فردی خود را چاق ببیند در صورتی که در حقیقت کمبود وزن داشته باشد. این که شخص چگونه خود را می‌بیند همان تصویر بدن ادراکی اوست.
2) احساسی که درباره ظاهر خود دارید (عاطفی)
ممکن است مواردی در ظاهر هر فرد وجود داشته باشد که خود فرد از آنها خوشش بیاید یا حتی مواردی باشد که دوست نداشته باشد. احساساتی که شما درباره بدن‌تان، به ویژه میزان رضایت یا نارضایتی‌ای که درباره ظاهر، وزن و شکل قسمت‌های مختلف بدن خود دارید، منعکس‌کننده تصویر بدن عاطفی شما است.
3) افکار و باورهایی که درباره بدن خود دارید (شناختی)
برخی از افراد معتقدند اگر لاغرتر شوند احساس بهتری نسبت به خود خواهند داشت. برخی دیگر معتقدند اگر عضلات بیش‌تری داشته باشند، ظاهر بهتری خواهند داشت. طرز فکر شما درباره بدن‌تان تصویر بدن شناختی شماست.
4) کارهایی که برای ظاهر خود انجام می‌دهید (رفتاری)
وقتی فردی از ظاهر خود ناراضی است، ممکن است رفتارهای مخربی مانند ورزش بیش از حد یا خوردن غیر عادی را به عنوان ابزاری برای تغییر ظاهر خود به کار گیرد. برخی از افراد ممکن است به خاطر اینکه احساس خوبی نسبت به ظاهر خود ندارند، خود را منزوی کنند. رفتارهایی که در نتیجه تصویر بدنی خود انجام می‌دهید، تصویر بدن رفتاری شماست.
تصویر بدن مثبت
داشتن یک تصویر مثبت از ظاهر بدن تقریباً روی همه جنبه‌های زندگی فرد تأثیر به‌سزایی دارد. هنگامی که فرد تصویر مثبتی از بدن خود دارد به‌تدریج متوجه می‌شود که احساس ارزشمند‌بودن و عزت نفس به ویژگی‌های ظاهری او بستگی ندارد.
داشتن تصویر بدنی مثبت شامل موارد زیر است:
- پذیرش و تحسین همه بدن که شامل ویژگی‌های ظاهری بدن و توانایی‌ها و قابلیت‌های آن می‌شود
- داشتن درک گسترده‌ای از زیبایی
- داشتن تصویر بدن پایدار
- داشتن تفکر مثبت و مثبت اندیشی
چرا داشتن تصویر بدن مثبت مهم است؟
افرادی که تصویر بدنی مثبت دارند به‌طور کلی از سطح بالاتری از سلامت جسمی و روانی و همچنین رشد شخصی برخوردار هستند. تصویر بدن مثبت روی موارد بسیاری تأثیر می‌گذارد، از جمله:
میزان عزت نفس
عزت نفس، احساس فرد نسبت به خودش را مشخص می‌کند. این عامل می‌تواند روی همه جنبه‌های زندگی شخص تأثیرگذار باشد. هرچه سطح عزت نفس شما بالاتر باشد، راحت‌تر می‌توانید در مسیر زندگی روزمره خود حرکت کنید و فرد موفق‌تری در اجتماع خواهید بود. همچنین این ویژگی در آینده سطوح بالاتری از شادی و رفاه را برایتان به ارمغان می‌آورد.
پذیرش خود (خویشتن‌پذیری)
هرچه تصویر بدنی یک فرد از خودش مثبت‌تر باشد، احتمال اینکه آن فرد در هر شرایطی با ظاهر خود احساس راحتی داشته باشد بیشتر است. افرادی که تصویر بدنی مثبت دارند کمتر از دیگران تحت تأثیر تصاویر غیر واقعی در رسانه‌ها و فشارهای اجتماعی برای داشتن ظاهری خاص قرار می‌گیرند.
جهان‌بینی و رفتارهای سالم
وقتی با نیازهای بدن خود هماهنگ هستید و به آنها پاسخ می‌دهید، سلامت جسمی و روانی شما نیز بهبود می‌یابد. تصویر مثبت از بدن باعث می‌شود یک سبک زندگی متعادل همراه با نگرشی درست در رابطه با تغذیه و ورزش داشته باشید.
تصویر بدن منفی
فردی با تصویر بدن منفی، از فرم بدن و ظاهر خود ناراضی است و متأسفانه این رویکرد می‌تواند زندگی او را از جهات مختلف تلخ کند. ما در مقاله دیگر خود با عنوان شرم از بدن، آسیب‌هایی که در اثر نارضایتی و خجالت از شکل ظاهری، متوجه افراد می‌شود را توضیح داده‌ایم.
علت نارضایتی از بدن چیست؟
هنگامی‌که فرد افکار و احساسات منفی درباره بدن خود دارد، نارضایتی از بدن ایجاد می‌شود. عوامل و محرک‌های محیطی نقش مهمی در احساس افراد درباره بدن‌شان دارند. خانواده، دوستان، آشنایان، معلمان و رسانه‌های اجتماعی همگی روی دیدگاه و احساس شخص درباره خودش و ظاهرش مؤثر هستند. به ویژه، هنگامی‌که فردی در محیط‌ها و موقعیت‌هایی قرار می‌گیرد که در آنها ظاهر افراد اهمیت خاصی دارد، یا بازخورد منفی درباره ظاهر خود دریافت می‌کند و یا مسخره می‌شود، احساس نارضایتی از بدن شکل گرفته یا قوت پیدا می‌کند.
افراد در هر سنی دائماً از طریق رسانه‌هایی مانند تلویزیون، مجلات، اینترنت و تبلیغات با تصاویر مختلف بمباران می‌شوند. این تصاویر اغلب غیر واقعی، دست‌نیافتنی و غیر طبیعی هستند، سبکی خاص دارند و ایده‌آل‌های زیبایی و استانداردهای ظاهری را برای مردان و زنان در جامعه ترویج می‌کنند. آنها به صورت متوالی پیام‌های مستقیم، غیر مستقیم و قوی ارسال می‌کنند تا القاکننده این باور باشند که لاغری برای زنان معادل زیبایی است و داشتن اندام قوی و عضلانی برای مردان ویژگی یک بدن ایده‌آل است و به‌دست‌آوردن این ویژگی‌های بدنی، شادی، موفقیت و عشق را برای فرد به ارمغان می‌آورد.
ایده‌آل‌های نشان‌داده‌شده در این تصاویر را متخصصان مد، تیم‌های هنری و نرم‌افزارهای ویرایشی می‌سازند و نمی‌توان آنها را در زندگی واقعی ایجاد کرد یا به دست آورد. اگر شخصی احساس کند ظاهرش با این تصاویر قابل مقایسه نیست، احساس نارضایتی از بدن در او تشدید شده و روی سلامت روان و جسم وی تأثیر مخرب می‌گذارد.
چه افرادی در برابر تصویر بدن منفی آسیب‌پذیرتر هستند؟
برخی از افراد بیشتر از دیگران مستعد هستند تا تصویر منفی از بدن خود داشته باشند. این آسیب‌پذیری می‌تواند در نتیجه عوامل زیر باشد:
سن
اگرچه مشکلات مربوط به تصویر بدنی می‌تواند از دوران کودکی افراد آغاز شده و در تمام طول عمر مشغله ذهنی فرد باشد، اما این دغدغه‌ها می‌توانند در میان‌سالی هم به همان میزان جوانی، به ویژه در زنان، شایع باشند. با این حال، باورها درباره تصویر بدن، اغلب در اواخر دوران کودکی و طی دوران نوجوانی شکل می‌گیرد. به همین دلیل، این دوره زمانی از اهمیت خاصی برخوردار است.
البته باید در نظر داشت که مطالعات نشان داده‌اند شکل‌گیری تصویر بدن منفی و در پی آن، شرم از بدن حتی می‌تواند در سنین بسیار پایین (3 سالگی) اتفاق بیفتد. در این مورد می‌توانید مقاله دیگر ما درباره شرم از بدن در کودکان را مطالعه کنید.
جنسیت
دختران نوجوان بیشتر از پسران نوجوان مستعد هستند تا از تصویر بدن خود ناراضی باشند. با این حال امروزه میزان نارضایتی بدن در مردان به‌سرعت در حال نزدیک‌شدن به درصد نارضایتی از بدن در زنان است. تا جایی که در برخی جوامع برای هردو جنس، درصد نارضایتی از بدن، بالاتر از 90% اعلام می‌شود.
وجود مشکلات زمینه‌ای در حوزه سلامت روان
افرادی که اعتماد به نفس پایینی دارند و یا از افسردگی رنج می‌برند، بیشتر در خطر بروز نارضایتی از بدن هستند.
ویژگی‌های شخصیتی
افرادی با گرایش‌های کمال‌گرایانه (افرادی که دوست دارند همه‌چیز در زندگی‌شان عالی باشد)، افراد دارای کمال‌گرایی مثبت و بسیار موفق و افرادی که از نظر شناختی دارای تفکر «سیاه و سفید» یا «صفر و یک» هستند، کسانی که ایده‌آل‌های زیبایی را نه تنها پذیرفته‌اند بلکه برای آنها ارزش زیادی قائل هستند، همچنین افرادی که تمایل دارند خود را با دیگران مقایسه کنند، بیشتر در معرض نارضایتی از بدن قرار دارند.
آزار و اذیت به دلیل ویژگی‌های ظاهری
افرادی که به دلیل ظاهر خود، به ویژه وزن، بدون توجه به ظاهر یا وزن واقعی مسخره می‌شوند، در مقایسه با سایر افراد بیشتر دچار احساس نارضایتی از بدن می‌شوند.
داشتن خانواده و دوستانی با تصویر بدن منفی
داشتن اطرافیانی که برای کاهش وزن رژیم می‌گیرند و نگرانی‌های شدید خود را درباره تصویر بدنی‌شان ابراز می‌کنند بر ذهنیت فرد از خودش اثرگذار است.
هنگامی که فرد در محیطی قرار داشته باشد که افراد در آن نگرانی‌های مربوط به تصویر بدن خود را دائماً بیان می‌کنند و دستورالعمل‌های کاهش وزن را دنبال می‌کنند به احتمال زیاد، بدون درنظر گرفتن ظاهر یا وزن واقعی‌شان، رفته‌رفته نسبت به بدن خود احساس نارضایتی پیدا می‌کنند.
اندازه بدن بزرگ‌تر
در جامعه ما که وزن افراد توجه زیادی به خود جلب می‌کند، اندازه بزرگ‌تر بدن احتمال نارضایتی از بدن را در افراد افزایش می‌دهد.
چگونه می‌توانید تصویر بدن خود را بهبود ببخشید؟
افرادی که تصویر منفی از بدن خود دارند ممکن است به برنامه‌ای مداوم برای تغییر شکل واقعی بدن خود روی آورند. این رویکرد ممکن است باعث شود افراد تمرینات و رژیم‌های ناسالم ورزشی و تغذیه‌ای را پی بگیرند، به این امید که تغییرات در شکل ظاهری بدن، احساسات منفی آنها را کاهش دهد.
این شیوه‌ها معمولاً به نتیجه دلخواه (چه از نظر جسمی و چه احساسی) نمی‌رسند و می‌توانند به بروز احساسات منفی شدیدتری مانند ناامیدی، شرم و گناه منجر شده و همچنین فرد را در معرض خطر بیش‌تری برای ابتلا به اختلالات خوردن (مانند پرخوری عصبی یا بی‌اشتهایی عصبی) قرار دهند.
این مسئله و عوارض آن در زمینه مشکلات تغذیه‌ای، تا جایی حائز اهمیت است که بسیاری از دانشگاه‌های برتر جهان، علاوه بر تلاش در جهت اطلاع‌رسانی و افزایش آگاهی عمومی، برنامه‌های حمایتی و پایش سلامت در حوزه اختلالات خوردن نیز اجرا می‌کنند. دپارتمان روان‌شناسی و علوم رفتاری دانشکده پزشکی استنفورد، یکی از بهترین مثال‌ها در این زمینه است.
اولین گام مهم برای بهبود تصویر بدن
مهم است این حقیقت را به خاطر داشته باشید که نمی‌توانید برخی از جنبه‌های ظاهری خود را تغییر دهید. قد، ساختار ماهیچه‌ای و اسکلت‌بندی بدن‌تان را ژن‌هایتان تعیین می‌کنند و سپس عوامل محیطی روی آن اثر می‌گذارند. این‌ها ویژگی‌ها و خصوصیاتی هستند که شما با آنها به دنیا آمده‌اید.
شاید یک فرد بتواند برخی از جنبه‌های ظاهری خود را تغییر دهد، اما درک و پذیرش این نکته بسیار مهم است که درباره شکل یا ظاهر بدن، هیچ درست یا غلطی وجود ندارد. اگر تصویری منفی از بدن خود داشته باشید، پذیرش این واقعیت دشوار خواهد بود. با این حال، به چالش‌کشیدن ایده‌آل‌های زیبایی و یادگیری پذیرش فرم و شکل واقعی بدن خود، گامی مهم در جهت ایجاد احساس مثبت درباره وزن، شکل، اندازه و ظاهر شما است.
در مقایسه با تغییر ظاهر واقعی که ممکن است دشوار و پیچیده باشد، تغییر تصویر بدنی می‌تواند هدفی دست‌یافتنی باشد. ما قدرت تغییر دیدگاه، احساس و تفکر درباره بدن خود را داریم. در ادامه به چند نکته برای شروع این تغییر اشاره شده است.
چند نکته ساده برای تبدیل تصویر بدن منفی به تصویر بدن مثبت
- روی ویژگی‌ها، مهارت‌ها و استعدادهای مثبت خود تمرکز کنید: این می‌تواند به شما کمک کند تا یاد بگیرید چگونه خود را تمام و کمال بپذیرید و خودتان را تحسین کنید. هر انسانی بسیار فراتر از یک کالبد فیزیکی است.
- هر روز به خودتان جملات مثبت بگویید: وقتی چیزی را به اندازه کافی با خودتان تکرار می‌کنید، به‌تدریج آن را باور می‌کنید. این فرآیند از نظر علمی نیز تأیید شده است.
- از گفت‌وگوهای شخصی (خودگویه‌ها) که تحقیرآمیز یا منفی هستند پرهیز کنید: ابتدا از گفتن چنین افکاری با صدای بلند خودداری کنید و سپس خواهید دید که می‌توانید آنها را از ابتدا در ذهن خود نیز متوقف کنید.
- سعی کنید روی آنچه بدن شما می‌تواند انجام دهد و یا انجام داده است تمرکز کنید: بدن انسان ساختار شگفت‌انگیزی دارد. تحسین همه قابلیت‌های بدن و احترام به کارهایی که می‌تواند انجام دهد به شما کمک می‌کند تا نسبت به بدن خود احساس مثبت‌تری داشته باشید.
- دنبال اتمسفرهای مثبت باشید: با افرادی وقت بگذرانید که دیدگاه مثبتی دارند. هم در مورد خودشان و هم در مورد دیگران.
- سعی کنید اهداف‌تان به جای تمرکز روی کاهش وزن روی سلامتی و احساسات مثبت متمرکز باشد: پیگیری برنامه‌های غذایی و ورزشی‌ای که هدف آنها فراتر از کاهش وزن و در واقع افزایش تندرستی باشد، برای سلامت جسم و روح شما مفیدتر است. به یاد داشته باشید بسیاری از افراد هستند که وزنی طبیعی یا کم دارند اما نسبت به ایده‌آل‌های رسانه‌ها، بدن متناسبی ندارند. در حالی که بسیاری از افراد ورزیده که آمادگی بدنی بالایی دارند (مانند بازیکنان ورزش راگبی) وزن بدن‌شان بیشتر از میانگین است.
- از مقایسه بدن خود با دیگران خودداری کنید: هرکسی منحصر به‌فرد است و در واقع تفاوت‌ها همان ویژگی‌هایی هستند که فرد را از دیگران متمایز و خاص می‌کنند. تحسین‌کردن زیبایی‌های دیگران می‌تواند باعث افزایش اعتماد به‌نفس شما شود، اما فراموش نکنید زیبایی خودتان را نیز تحسین کنید و خود را تمام و کمال بپذیرید تا بتوانید احساس راحتی بیش‌تری با بدن‌تان داشته باشید.
- درباره آنچه می‌خوانید و می‌بینید آگاهانه تصمیم بگیرید: به یاد داشته باشید اکثر تصاویر ارائه‌شده در رسانه‌ها غیر واقعی بوده و نمایانگر اقلیتی از مردم هستند (کمتر از 5 درصد). بسیاری از تصاویر مجلات به صورت دیجیتالی ویرایش می‌شوند. بنابراین این تصاویر نشانگر ظاهر واقعی افراد نیستند. نسبت به پیام‌ها و تصاویر دنیای مجازی که به شما این احساس را می‌دهند که باید متفاوت باشید، رویکرد منتقدانه داشته باشید.
- با بدن خود مهربان باشید: هر چند وقت یک‌بار، یک کار خوب برای خودتان انجام بدهید. به مراکز ماساژ بروید یا موهایتان را کوتاه کنید. همیشه یادتان باشد که با بدن خود با احترام رفتار کنید.
- ذهن‌آگاهی مثبت داشته باشید: به جای صرف زمان برای فکرکردن درباره بدن‌تان، یک سرگرمی جدید را شروع کنید. کارهای داوطلبانه انجام دهید یا سعی کنید کارهایی را امتحان کنید که باعث می‌شوند احساس خوبی نسبت به خودتان داشته باشید.
از یک روان‌درمانگر کمک بگیرید
اگر احساس می‌کنید از بدن خود ناراضی هستید یا احساس می‌کنید در حال ایجاد عادات غذایی یا ورزشی ناسالم هستید، راهنمایی‌گرفتن از یک متخصص می‌تواند ایده خوبی باشد. خوش‌بختانه، مشاوران و روان‌شناسان بسیاری هستند که در زمینه “تصویر بدن” دانش تخصصی دارند. استفاده از حمایت حرفه‌ای یک روان‌درمانگر می‌تواند شما را در تغییر باورها و رفتارهای منفی یاری کند.
سخن پایانی
مثبت‌نگری نسبت به بدن فقط درباره اندازه یا ظاهر آن نیست. داشتن اعتماد به‌نفس و کنترل نیز از جمله عوامل کلیدی و اساسی این مفهوم است. همچنین، زیبایی یک تصویر واحد نیست، بلکه یک تجسم فعال و ستودن خود است.
ممکن است برخی بر این باور باشند که پذیرش بدن همان‌گونه که هست، ممکن است باعث شود افراد هیچ‌گونه اقدامی برای بهبود شرایط جسمی و فیزیکی خود انجام ندهند. اما این تفکر صحیحی نیست، داشتن حس بدن مثبت، در تضاد با تلاش برای حفظ و ارتقای سلامتی نیست. ورزش کردن و خوردن غذاهای سالم و مفید در جهت حفظ سلامتی و پیشگیری از بیماری‌ها می‌تواند همسو با ارتقای تصویر بدنی و افزایش اعتماد به نفس، باعث بهبود کیفیت و سلامت جسم و روان انسان شود.
تحقیقات نشان می‌دهند تمرکز روی شکل‌گیری اعتماد به‌نفس و تصویر بدن مثبت، می‌تواند به کاهش وزن و دستیابی به اهداف بزرگ‌تری در حوزه سلامتی نیز کمک کند. بنابراین از هر جنبه‌ای که به تصویر بدنی خود نگاه می‌کنید، می‌توانید میل به تغییر به یک تصویر مثبت و حفظ آن را احساس کنید.
نکاتی را که در این مقاله خواندید به خاطر داشته باشید و از همین امروز شروع کنید. مطمئن باشید با تغییر نگرش‌تان، در آینده نزدیک زندگی بسیار روشن‌تری خواهید داشت.
از تجربه خودتان بگویید
اگر شما این مقاله را تا انتها خوانده‌اید به احتمال زیاد از جمله افرادی هستید که به تصویر بدنی خود فکر می‌کنند. آیا تصویر بدنی شما مثبت است؟ یا اینکه منفی است و تلاش می‌کنید تا بدن یا نگرش‌تان را تغییر بدهید؟ درباره این موضوع برایمان بنویسید.
منبع:
https://www.confidentbody.net
https://www.nationaleatingdisorders.org
https://kidshealth.org/en/teens/body-image.html
https://www.medicalnewstoday.com/articles/249190
https://butterfly.org.au/body-image/body-image-explained
