چه زمانی و چگونه باید از ضد عفونی کننده دست استفاده کنیم؟

استفاده از ضد عفونی کننده دست مبتنی بر الکل، اغلب ساده و راحت بوده و دسترسی به آن‌ نیز آسان است. در حالی که روش صحیح استفاده از ضد عفونی کننده‌های دست از اهمیت بالایی برخوردار بوده، زمان استفاده از آن‌ها نیز بسیار مهم است.

شاید برای شما هم این سوال پیش آمده باشد که آیا در شرایط شیوع کرونا ویروس جدید، استفاده از ضد عفونی کننده‌های دست می‌تواند در پیشگیری از ابتلا به این بیماری موثر باشد یا خیر.  باید به این نکته توجه کنید که ضد عفونی کننده‌های دست می‌توانند به از بین بردن میکروب‌ها کمک کرده اما ممکن است برای تمامی میکروب‌هایی که روی دستان‌تان هستند، مؤثر نباشد.

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها توصیه می‌کند تا جایی که امکان دارد دست‌هایتان را با آب و صابون شسته و اگر دستان‌تان به صورت واضحی کثیف هستند، برای شستشوی آن‌ها حتما از آب و صابون استفاده کنید. در کنار شستشوی دست‌ با آب و صابون، یا هنگامی که امکان این کار وجود نداشته باشد، استفاده از ضد عفونی کننده‌های دست توصیه می‌شود.

برای حفظ سلامت بدن در مقابل ویروس‌ها و باکترهای گوناگون، لازم است با روش صحیح استفاده از مواد ضد‌عفونی کننده دست آشنا شده و بایدها و نبایدهای استفاده از این محصولات را بشناسید.

در این مطلب، نحوه عملکرد ضد عفونی کننده‌های دست را توضیح داده و شرایط، زمان و نحوه استفاده از این محصولات را نیز بررسی می‌کنیم. در پایان نیز به چند سوال مهم در مورد استفاده از محصولات ضد عفونی کننده دست پاسخ می‌دهیم.

در چه شرایطی از ضد عفونی کننده‌های دست استفاده کنیم؟

شرایطی که در آن‌ها می‌توانید از ضد عفونی کننده‌های دست استفاده کنید، عبارتند از:

• زمانی که به آب و صابون دسترسی ندارید
• زمانی که پس از شستن دست به دنبال راهی برای تمیزی بیشتر دست‌هایتان هستید

شرایطی که در آن‌ها نباید از ضد عفونی کننده‌های دست استفاده کنید، عبارتند از:

• استفاده از ضد عفونی کننده دست به جای شستشو با آب و صابون
• هنگامی که آلودگی روی دست‌ها مشهود است
• هنگامی که دست‌ها به مواد شیمیایی آغشته شده‌اند

ضد عفونی کننده‌های دست چگونه عمل می کنند؟

زمانی که ضد عفونی کننده‌ها به تازگی وارد بازار شده بودند، تحقیقات کمی در رابطه با فواید و مضرات آن‌ها صورت گرفته بود. با گذشت زمان، اطلاعات دانشمندان در این زمینه گسترش یافت و تحقیقات بیش‌تری صورت گرفت.

ماده‌ی مؤثر در ضد عفونی کننده‌های دست، ایزوپروپیل الکل، اتانول یا ترکیبی از هر دو ماده است. الکل، با از بین بردن لایه‌ی محافظ خارجی پروتئین‌ها و مختل کردن متابولیسم آن‌ها، میکروب‌ها را از بین می‌برد.

بر اساس گزارش‌های اعلام شده از طرف مرکز مدیریت و پیش‌گیری بیماری، ضد عفونی کننده‌های دست به اندازه‌ی شستشوی دست با آب و صابون باعث از بین رفتن میکروب‌ها می‌شوند؛ مگر این که دست‌ها به صورت مشهود چرب، آلوده و جرم گرفته باشند. با این حال، ضد عفونی کننده‌ها نمی‌توانند مواد شیمیایی مضر را از بین ببرند.

ضد عفونی کننده‌ها نمی‌توانند برخی از میکروب‌های شایعی که توسط آب و صابون از بین می‌روند را نابود کنند. این میکروب‌ها عبارتند از:

• کریپتوزپوریدیوم
• کلستریدیوم دیفیسل
• نوروویروس

مقاومت ویروس‌ها در مقابل مواد ضد عفونی کننده دست چگونه است؟

سازمان غذا و داروی آمریکا به دلیل ادعاهای بی اساس برخی شرکت‌های تولید کننده‌ی مواد ضد عفونی کننده‌ی دست در مورد از بین بردن سالمونلا، ای کولای، ابولا، روتا ویروس، آنفولانزا و استافیلوکوک اورئوس مقاوم به متی سیلین، در مقابل این شرکت‌ها اقدام قانونی انجام داده است.

مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که ضد عفونی کننده‌های الکلی دست می‌توانند در از بین بردن بعضی از این میکروب‌ها مؤثر باشند. با این وجود، شرکت‌های تولید کننده‌ی این ضد عفونی کننده‌ها، هنوز موفق به کسب مجوز از سازمان غذا و دارو نشده‌اند و ادعاهای آن‌ها مبنی بر این هدف، غیر قانونی است.

مثال‌هایی از تحقیقات انجام شده در مورد اثر بخشی ضدعفونی کننده‌های دست:

• تحقیقی که در سال 2019 در مورد عفونت‌های بیمارستانی صورت گرفت، نشان می‌دهد که محصولات ضد عفونی کننده دست با فراهم کردن راهی سریع، آسان و راحت، بهداشت دست‌های کارکنان بیمارستان را فراهم کرده و مانع شیوع سریع عفونت‌های استافیلوکوک اورئوس مقاوم به متی سیلین و سایر عفونت‌ها می‌شوند.

• نتایج تحقیقات منتشر شده در سال 2015 نشان می‌دهد که ضد عفونی کننده‌های با پایه‌ی الکل می‌توانند تعداد سالمونلا و ای کولای را کاهش دهند.

• نتایج پژوهشی که در مدارس ابتدایی صورت گرفت نشان می‌دهد که استفاده از ضد عفونی کننده‌های دست، غیبت‌های دانش آموزان به دلیل بیماری را به میزان 26٪ و موارد تایید شده بیماری به دلیل ویروس بسیار مسری آنفلوانزای نوع “A” را تا 52٪ کاهش داده است. با این حال این، ضد عفونی کننده‌ها، در مقابل ویروس آنفلوانزای نوع “B” تأثیر کمتری داشته‌اند.

• نتایج تحقیقی که در سال 2018 در مراکز نگهداری سالمندان و مهد کودک‌ها صورت گرفت حاکی از آن است که شیوع برخی از بیماری‌ها در این مراکز، با مصرف ضد عفونی کننده‌های دست و آموزش استفاده صحیح از این محصولات توسط کارکنان، کودکان و والدین، کاهش پیدا کرده است.

نتایج این مطالعات چقدر قابل اطمینان هستند؟

با این حال، یادآوری این نکته حائز اهمیت است که نتایج همه تحقیقات، قطعی نیستند. نتایج یکی از تحقیقات صورت گرفته در مراکز خدمات درمانی حاکی از آن است که ترجیح کارکنان به استفاده از ضد عفونی کننده‌ها به جای شستشوی دست‌ها با آب و صابون، باعث شیوع نوروویروس شده است.

علاوه بر این، تفاوت‌هایی جزئی در برخی از این نتیجه‌گیری‌ها می‌تواند گیج کننده باشد. برای مثال نتایج تحقیقی که در سال 2019 صورت گرفت نشان می‌دهد که ضد عفونی کننده دست با پایه‌ی اتانول در صورت تماس کوتاه مدت فرد با ویروس، خطر عفونت نوروویروس را تا 85 درصد کاهش می‌دهد.

با این حال، اگر برای مدتی طولانی در محیط‌های آلوده مانند مراکز خدمات درمانی حضور دارید، ضد عفونی کننده‌ها هیچ گونه محافظت دائمی از شما در مقابل از بین بردن ویروس نخواهند داشت.

آیا ضد عفونی کننده‌های دست می‌توانند باعث ایجاد «اَبَرمیکروب‌ها» شوند؟

برخی از محصولات ضد باکتریایی باعث می‌شوند که میکروب‌ها در برابر آنتی بیوتیک‌ها مقاومت کرده و تبدیل به «ابرمیکروب» شوند (عفونت‌های استافیلوکوک اورئوس مقاوم به متی سیلین و کلستریدیوم دیفیسیل). این امر به دلیل وجود ماده‌ای به نام تریکلوزان بوده که در برخی از صابون‌ها و ضد عفونی کننده‌های دست وجود دارد.

در سال 2019 سازمان غذا و دارو، استفاده از تریکلوزان در این محصولات را ممنوع اعلام کرد. بنابراین، در مورد ضد عفونی کننده‌های دست مبتنی بر الکل که اکنون در بازار موجود هستند، این نگرانی وجود ندارد.

از چه نوع ضد عفونی کننده‌ای استفاده کنیم؟

مرکز کنترل و پیش‌گیری از بیماری‌ها، استفاده از ضد عفونی کننده‌هایی با حداقل 60٪ الکل را توصیه می‌کند. بیش‌تر این محصولات حاوی 60 تا 95 درصد الکل بوده و نباید این تصور وجود داشته باشد که درصد بالاتر الکل، تاثیرگذاری بیش‌تری دارد. همچنین، این محصولات برای موثر بودن، به مقداری آب نیز نیاز دارند.

نتایج یک تحقیق که به تازگی در Journal of Hospital Infection منتشر شده است، نشان می‌دهد استفاده از اتانول 70 درصد و یا ایزو پروپیل الکل 70 درصد به طور موثری قادر است ویروس کرونا را غیر فعال کند.

تولیدکنندگان برخی از محصولات موجود در بازار ادعا می‌کنند که محصولات آن‌ها، بدون استفاده از الکل یا با استفاده از مقدار بسیار ناچیزی از آن، دست‌ها را ضد عفونی می‌کنند. به هر حال این محصولات به احتمال زیاد نمی‌توانند محافظت کافی را از شما به عمل آورند.

روش صحیح استفاده از ضد عفونی کننده دست چگونه است؟

موثر بودن ضد عفونی کننده‌ها به چند عامل مهم بستگی دارد. این عوامل عبارتند از:

• میزان مصرف
• روش صحیح مصرف
• استفاده‌ی مداوم

استفاده از ضد عفونی کننده‌های دست هنگام سوار شدن به وسایل حمل و نقل عمومی، دست دادن با دیگران یا تماس با حیوانات و لمس سبدهای خرید در فروشگاه‌ها، می‌تواند مفید باشد.

هنگام استفاده از ضد عفونی کننده‌های دست به موارد زیر دقت کنید:

• مقدار توصیه شده از ماده‌ی ضد عفونی کننده را کف دست‌تان بریزید (مطابق با دستورالعمل روی بسته).
• دست‌ها را به هم مالیده و مطمئن شوید که مایع ضد عفونی کننده به میان انگشتان‌تان نیز رسیده است.
• دست‌هایتان را به هم بمالید؛ تا زمانی که مایع خشک شود.

ژل ضد عفونی کننده دست مبتنی بر الکل را از دسترس کودکان دور نگه دارید؛ چرا که بلعیدن این ماده توسط کودکان می‌تواند بسیار خطرناک و حتی کشنده باشد.

خوب است به این نکته توجه داشته باشید که الکل موجود در ضدعفونی کننده‌های دست باعث خشکی پوست دست می‌شود. بنابراین پس از ضدعفونی کردن دست‌هایتان، از یک کرم مرطوب کننده مناسب استفاده کنید.

در چه شرایطی نباید از ضد عفونی کننده‌های دست استفاده کنیم؟

شرایطی که در آن‌ها نباید از ضد عفونی کننده‌های دست به جای آب و صابون استفاده کنید، عبارتند از:

• زمانی که آب و صابون به راحتی در دسترس است.
• هنگامی که دست‌ها چرب بوده یا کثیفی روی آن‌ها قابل مشاهده است.
• زمانی که مواد شیمیایی روی دست‌ها وجود دارد.
• هنگامی که در معرض آن دسته از عوامل عفونی هستید که توسط ضد عفونی کننده‌های دست از بین نمی‌روند.
• هنگامی که در محیط‌های بسیار آلوده حضور دارید.

برای حفظ سلامت خود و خانواده، پس از مصرف غذاهای حاضری یا رفتن به دستشویی، دست‌هایتان را تمیز کنید. بهتر است دست‌ها را به مدت 20 ثانیه با آب گرم و صابون بشویید.

شما چقدر با فواید و مضرات استفاده از مواد ضد عفونی کننده دست آشنا هستید؟ آیا شما هم از این محصولات استفاده می‌کنید؟ تجربیات و نظرات‌تان را با ما و دیگران به اشتراک بگذارید.

منبع: